Paragraaf 11.3/11.4/11.5: Het hart/Bloedvaten/ Weefselvloeistof en lymfe

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat gaan we doen?

1ste uur:

• VWO: uitleg paragraaf 10.6/10.7
• HAVO: Opdrachten paragraaf 11.1/11.2 of samenvatten

2e uur:

• HAVO: uitleg paragraaf 11.3/11.4/11.5
• VWO: Oefen opdrachten paragraaf 10.6/10.7

Paragraaf 11.3: Het hart

11.3 Het hart

Lesdoelen

• Ik kan de onderdelen van het hart noemen
• Ik kan de functies en kenmerken van deze delen noemen
• Ik kan de werking van het hart beschrijven

1. Hartkleppen & 2. halvemaanvormige kleppen. Hoe staan deze kleppen bij een boezemsamentrekking?

1. 1. Open & 2. Open
2. 1. Open & 2. Dicht
3. 1. Dicht & 2. Open
4. 1. Dicht & 2. Dicht

1. Hartkleppen & 2. halvemaanvormige kleppen. Hoe staan deze kleppen bij een kamersamentrekking?

1. 1. Open & 2. Open
2. 1. Open & 2. Dicht
3. 1. Dicht & 2. Open
4. 1. Dicht & 2. Dicht

Anatomie buitenkant hart

Kransslagaders vanuit aorta

(=zuurstofrijk)

vertakt rondom hart 

Stroomt terug via kransaders
naar rechterboezem

* brengen O2 en voedingsstoffen naar hartspiercellen

* haalt CO2 en andere afvalstoffen op van hartspiercellen

hartslag

Eerst de boezems.

Dan de kamers.

Het geluid wordt veroorzaakt door het dichtslaan van de kleppen.

De hartslag wordt geregeld door de medulla.

Dat is een onderdeel van de hersenstam.

Werking van het Hart

1. Boezems trekken samen (Boezemsystole) (klop 1)

2. Kamers trekken samen (Kamersystole)

(Klop 2)

3. Boezems en kamerdiastole (ontspannen)

Hartkleppen

Tussen boezem en kamer: Hartkleppen. Sluiting geregeld door pezen. 

Open tijdens boezemsystole en kamerdiastole

Gesloten tijdens kamersystole

Tussen kamer en slagaders:

Halvemaanvormige kleppen. Worden open gedrukt door stromend bloed.

open tijdens kamersystole, gesloten tijdens diastole

Slecht sluiten van kleppen veroorzaakt een hartruis (te horen met stethoscoop)

Het hart

1. Welke onderdelen van het hart kun je al benoemen?

Hartcyclus

Hartpauze (diastole) - hartkleppen open - slagaderkleppen dicht

Boezemsystole - hartkleppen open - slagaderkleppen dicht

Kamersystole - hartkleppen dicht - slagaderkleppen open

Hartpauze (diastole) - hartkleppen open - slagaderkleppen dicht

Boezemsystole - hartkleppen open - slagaderkleppen dicht

Kamersystole - hartkleppen dicht - slagaderkleppen open

Hoe regelt het hart dat dit gecontroleerd en gecoördineerd gebeurt??

Prikkelgeleidingssysteem

Sinusknoop: groep 

gespecialiseerde cellen in de

rechterboezem geeft een

elektrische impuls af die zich

over de boezems verspreid.

=> de boezems (spierwand)

trekken samen.

Pacemaker.

Prikkelgeleidingssysteem

AV-knoop: groep gespeciali-

seerde cellen tussen beide

boezems, deze geleiden de

elektrische impuls door de

harttussenwand naar de bodem

van de hartkamers.

Van daaruit verspreid de impuls

zich over de kamers 

-> kamers trekken samen. 

Elektrocardiogram

Hartritme:

Start in gespecialiseerde cellen in de sinusknoop (rechterboezem)

Impulsen trekken over de boezems naar punt (AV-knoop) in tussenwand (P-piek)

Vanuit AV-knoop trekken impulsen naar punt van het hart en daarna over de kamers (QRS piek)

daarna repolariseren de cellen in de spierwand van de kamers (T piek)

ECG

Met een ElectroCardioGram (ECG) wordt de elektrische activiteit in het hart gemeten.

P-top: de boezems trekken samen

QRS-top: kamers trekken samen (en boezems ontspannen).

T-top: kamers ontspannen.

ECG

Afwijkingen van een normale ECG (met name in het ST segment) wijzen op afgestorven hartspierweefsel en dus op een hartinfarct.

Regelen van bloeddruk

Paragraaf 11.4: De bloedvaten

1. Hoe noemen we bloedvaten die weglopen van het hart?

2. Welk terugkoppeling vindt plaats als de receptoren in de halsslagader een hoge bloeddruk registreren?

3. Wat zijn de drie fasen van de hartcyclus?

4. Tijdens welke fase van de hartcyclus is de bloeddruk in de aorta het hoogst?

5. Op welk moment gaan de halvemaanvormige kleppen open?

Lesdoelen

1. Ik kan de kenmerken en functies van slagaders, aders en haarvaten beschrijven
2. Ik kan het zuurstofgehalte, glucosegehalte en stroomrichting in de verschillende bloedvaten beschrijven.
3. Ik kan de bloeddruk in verschillende fasen van de bloedsomloop beschrijven. 

3 typen bloedvaten

Vraag

Waarom is de spierwand van slagaders dikker?

Bij welke ader is de holte in het bloedvat groter? Wat zegt dat over de bloeddruk?

De verschillen

Kenmerk	Slagaders	Aders	Haarvaten
Bloeddruk	Hoge bloeddruk	Laagste bloeddruk	Lage bloeddruk
Bouw wand	Dikke elastische wand	Dunne elastische wand	1 cellaag dikke wand
Kleppen	Geen kleppen	Kleppen	Geen kleppen
Stroomrichting	Van het hart af	Naar het hart toe	In het weefsel (verbind slagader en ader)

Opdracht:

Pak BINAS 84A erbij

Een rode bloedcel gaat van de haarvaten in de nieren naar de haarvaten in lever. Beschrijf de route door het bloedvatenstelsel, benoem alle slagaders, aders en hartcomponenten waar het bloedcel langskomt. 

Bloeddruk

Het bloed in de bloedvaten oefent een druk uit op de wand van de bloedvaten -> de bloeddruk

De bloeddruk in slagaders varieert tijdens de hartcyclus.

Tijdens het samentrekken van het hart wordt er bloed de slagaders ingeperst en is de bloeddruk het hoogst (Bovendruk of systolische druk)

Tijdens het ontspannen van het hart is de bloeddruk het laagst (onderdruk of diastolische druk)

Bloeddruk wordt uitgedrukt in mm Hg. De gemiddelde bovendruk is 120 mm HG en de gemiddelde onderdruk is 80 mm HG

Bloeddruk meten

Bloeddruk neemt gestaag af

Bloed in aders is traag

Bloed in haarvaten gaat heel traag. Waarom?

Terug naar het hart

Paragraaf 11.5: Weefselvloeistof en lymfe

Lesdoel

1. Ik kan de kenmerken en functies van weefselvloeistof en lymfe beschrijven.

Weefselvloeistof & Lymfe

• Bloedplasma wordt uit het haarvat geperst: dit is nu weefselvloeistof;
• Uiteindelijk wordt bijna al het weefselvloeistof opgenomen in de haarvaten;
• Overtollig weefselvloeistof wordt opgenomen in lymfevaten. Dit heet nu lymfe.

Lymfe

• Lymfe bevat o.a. CO₂, hormonen, antistoffen en  zuurstof en voedingsstoffen.
• In de lymfeknopen wordt de lymfe gezuiverd.
• Bij een oedeem hoopt weefselvloeistof zich op in de weefsels (door hoge bloeddruk of een infectie).

Aan de slag!

HAVO:

Paragraaf 11.3: opdracht 21 t/m 31

Paragraaf 11.4: opdracht 34 t/m 43

Paragraaf 11.5: opdracht 45 t/m 50

(bekijk welke opdrachten voor jou uitdagend zijn)