5.1 Handel en de opkomst van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H5: Steden, staten en de kerk.

 5.1 Handel en de opkomst van steden

Deze les 

• Programma periode 4 
• introductie hoofdstuk 5: steden, staten en de kerk
• Uitleg paragraaf 5.1: handel en de opkomst van steden

De late middeleeuwen

Periode van 1000 tot 1500 n.C.

Tijdvak 4: tijd van steden en staten

Vervolg op hoofdstuk 4: vroege middeleeuwen

Dit behandelen we in hoofdstuk 5: steden, staten en de kerk

Leerdoelen 5.1

• Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.
• Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond.
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was.

Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.

Rond jaar 1000:

• Continuïteit --> Meeste mensen woonden + werkten op platteland 
• Verandering --> handel + nijverheid bloeide weer op

       --> twee oorzaken.

1. Verbetering in de landbouw

• Betere werktuigen: ploeg van ijzer, het halsjuk
• Grond efficiënter gebruiken -->
  drieslagstelsel:
  Landbouwmethode waarin een stuk land in het eerste jaar wordt gebruikt voor wintergraan en in het tweede jaar voor zomergraan, voordat het een jaar braak komt te liggen.

2. Woeste gronden ontginnen

= het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen

• 1 + 2 zorgen voor stijging voedselopbrengst --> zorgt voor stijging bevolking + meer voedsel over om te ruilen 

• Voedsel ruilen op markten bij kruispunten, kloosters, kastelen --> Daar ontstonden dorpjes met handelaren + ambachtslieden --> sommige werden steden 
• Boeren trokken naar de steden 
• Tussen 900 - 1300 ontstonden er ongeveer 1000 steden in Europa
• Ontstaan agrarisch-stedelijke samenleving = Maatschappij waarin merendeel op platteland woont + werkt, maar ook deel in steden als ambachtsman of handelaar

Leerdoel

Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond

Van ruilen naar ontstaan geldeconomie

• Domeinheer vond pacht in vorm van oogst onhandig --> oogst vergaat. Geld praktischer --> leger + hofhouding betalen makkelijker

• Op markt niet altijd voldoende producten om direct te ruilen
• Boeren hadden geld nodig voor pacht + belasting

Nadeel geldeconomie = overal een ander soort munt... moeilijk te bepalen hoeveel de munten waard zijn. 

Leerdoel

Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was

Handelsnetwerk

• Groeit --> grotere gebieden
• Steden die geld met langeafstandshandel verdienen: handelssteden
• Extra geld door tol heffen

• Vanaf 12e eeuw samenwerking kooplieden Noord-Europese steden

Handelsnetwerk

• Hanze = handelsverbond van steden langs Noordzee en Oostzee. 

Voordelen: 

• 1. Koggeschepen in groepjes varen = veiliger 
• 2. Samen eisen minder tol te betalen 
• 3. Leveranciers mochten niet samenwerken met concurrenten Hanze

Producten: 

Engeland: wol, linnen

Oostzeegebied: hout, graan, haring, huiden

• Niet enige handelsnetwerk in Europa

• In Brugge ontmoetten Hanzekooplieden & kooplieden uit Zuid-Europa elkaar

Aan de slag 

Maken §5.1: 4 t/m 17