6.1 4H

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Organische chemie

•  Gaat over koolstofverbindingen
• Te verdelen in klassen die bepaalde eigenschappen met elkaar gemeen hebben
• Zoals bijv. koolwaterstoffen: bestaan uitsluitend uit koolstofatomen en waterstofatomen.

Aardolie

• Belangrijke bron van grondstoffen voor de industrie
• Ontstaat uit plantenresten die miljoenen jaren diep in de aarde onder hoge druk hebben gestaan
• Bestaat alleen maar uit C- en H-atomen: koolwaterstoffen
• Mengsel van verschillende stoffen: worden gescheiden door gefractioneerde destillatie

Gefractioneerde destillatie

• Hiermee wordt het mengsel gescheiden in verschillende fracties
• Allerlei verschillende toepassingen: van benzine tot asfalt
• Nafta wordt gekraakt om gebruikt te worden

Onvertakt vs. vertakt

• Onvertakt: elk C-atoom is verbonden met 1 of 2 andere C-atomen
• Vertakt: minstens 1 C-atoom dat met 3 of 4 andere C-atomen is verbonden
• Molecuulformule bij beide is C4H10, maar anders gebouwd
• Isomeren.

Verzadigd vs. onverzadigd

• Bij een verzadigd koolwaterstof zijn er uitsluitend enkele bindingen tussen de C-atomen
• Bij een onverzadigd koolwaterstof zijn er 1 of meer (drie)dubbele bindingen tussen de C-atomen.
• Alkenen: dubbele bindingen (a)
• Structuren bij a zijn isomeren

• Alkynen: driedubbele binding (b)

Waarom naamgeving?

•  Naamgeving is door het IUPAC bedacht, zodat iedereen overal ter wereld over het zelfde molecuul praat
• Als 2 mensen over butaan praten, dan weten ze allebei welke structuurformule daarbij hoort.

Naamgeving van onvertakte alkanen

• Het aantal C-atomen bepaalt de stamnaam volgens Binas 66D
• 3 C: prop-
• 5 C: pent-
• Een alkaan heeft geen dubbele bindingen, dus krijgt als uitgang
  -aan 
• Propaan, pentaan, methaan, ethaan, enz...

Stamnamen alkanen en alkenen

alkaan: alleen enkele 

C-bindingen 

(verzadigd)

alkeen: één C=C 

binding 

(onverzadigd)

Naamgeving van vertakkingen

• Vertakking noem je alkylgroepen
• De lengte van de vertakking krijgt de stamnaam: meth- (1), eth- (2), prop- (3), but- (4), enz...
• De uitgang is dit keer -yl
• Dus een vertakking van 1 C: methyl
• Vertakking van 3 C: propyl

Naamgeving van een alkaan

• Gaan de naam van dit molecuul afleiden
• Veel kleine regeltjes
• Nalezen op blz 169

Naamgeving van een alkaan

• Begin met zoeken naar de langste onvertakte keten C-atomen. Dat is de hoofdketen: de stam. Hier zijn dat er 6.
• 6 C-atomen heeft als stamnaam hex-. En een alkaan heeft als uitgang -aan, dus wordt de stamnaam hexaan.

Naamgeving van een alkaan

• De zijgroepen zitten op een bepaalde plek en die nummer je. Je kan van links naar rechts of van rechts naar links nummeren. Je moet zo laag mogelijke nummering hebben
• L -> R: 3, 5, 5
• R -> L: 2, 2, 4
• 2 < 3, dus we tellen van R ->L

Naamgeving van een alkaan

• De zijgroepen worden vóór de hoofdketen vermeld, met het nummer waar de zijgroep aan de hoofdketen vast zit:
  Op C-atoom 4 zit een ethylgroep en op C-atoom 2 zitten twee methylgroepen:
  4-ethyl

Naamgeving van een alkaan

• Komt eenzelfde zijgroep vaker voor, dan gebruik je numerieke voorvoegsels (Binas 66C). 
• Methylgroep komt twee keer voor, dus krijg je dimethyl. 
• Di- is het numerieke voorvoegsel voor twee.

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: hexaan
• Zijgroepen:
  4-ethyl
  2,2-dimethyl
• Zijgroepen komen in alfabetische volgorde voor (zonder numeriek voorvoegsel), dus:
  ethyl komt voor methyl

Naamgeving van een alkaan

• Getallen worden gescheiden door een komma
• Een getal en letter worden gescheiden door een streepje
  
  
• 4-ethyl-2,2-dimethylhexaan

Naamgeving van een alkeen

• Alkenen: CnH2n
• Lijkt op naamgeving voor een alkaan, maar 2 veranderingen:

1. uitgang is niet -aan, maar -een
2. plaats van dubbele binding wordt weergegeven met een nummer

Geef de naam van de volgende alkeen:

Naamgeving van een alkeen

• Langste onvertakte keten van C-atomen waarin de dubbele binding voorkomt: 5 C-atomen: pent- als stamnaam
• Uitgang -een. Tellen vanaf waar de dubbele binding begint (2), dus pent-2-een.
• 2 methylgroepen: 4,4-dimethyl
• 4,4-dimethylpent-2-een