V4 6.2 Systematische namen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§ 6.2 - Systematische naamgeving 

van koolwaterstoffen

V4

24 maart 2023

Amadeus Lyceum

DDD

GMW

• instructie § 6.2
• Klassikaal oefening maken van oefenvel
• Bij verlaten les: toets mee

Waarom naamgeving?

•  Bedacht door IUPAC
• Iedereen praat over hetzelfde, wereldwijd!
• Gebaseerd op vaste systematiek: universeel toepasbaar

Naamgeving van onvertakte alkanen

• Aantal C-atomen bepaalt stamnaam volgens Binas 66D
• 3 C: prop-
• 5 C: pent-
• Alkaan heeft geen dubbele bindingen, dus krijgt uitgang
  -aan 
• Methaan, ethaan, propaan, pentaan, etc.

Naamgeving van vertakkingen

• Vertakking noem je alkylgroepen
• De lengte van de vertakking krijgt de stamnaam: meth- (1), eth- (2), prop- (3), but- (4), enz...
• De uitgang is dit keer -yl
• Dus een vertakking van 1 C: methyl
• Vertakking van 3 C: propyl

Naamgeving alkaan

• Klassikaal voorbeeld
• Veel kleine regeltjes!
• Nalezen: boek p. 169

Naamgeving van een alkaan

• Stap 1: vind langste onvertakte keten C-atomen. 
• Hoofdketen
• Hier: hoofdketen is 6x C
• 6 C-atomen heeft als stamnaam hex-. En een alkaan heeft als uitgang -aan, dus wordt de stamnaam hexaan.

Naamgeving van een alkaan

• Zijgroepen op hoofdketen.
• Positie op hoofdketen: met cijfer
• Nummeren vanaf links of rechts?
• L ⟶ R: 3, 5, 5
• R ⟶ L: 2, 2, 4
• Kiezen: nummers optellen
• L ⟶ R: 13   R ⟶ L: 8
• 8 < 13, dus R ⟶ L

Naamgeving van een alkaan

• Zijgroepen in naam vermelden voor hoofdketen
• voorvoegsel
• Bij naam ook positienummer:
  4-ethyl
  2-methyl
  2-methyl

Naamgeving van een alkaan

• Komt dezelfde zijgroep vaker voor, dan gebruik je numerieke voorvoegsels (Binas 66C). 
• Methylgroep komt twee keer voor: dimethyl. 
• Di- is het numerieke voorvoegsel voor twee.
• Positienummer wordt ook dubbel vermeld: 2,2-dimethyl

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: hexaan
• Zijgroepen:
  4-ethyl
  2,2-dimethyl
• Zijgroepen op alfabetische volgorde in naam (zonder numeriek voorvoegsel)
• ethyl komt voor methyl

Naamgeving van een alkaan

• Getallen worden in naam gescheiden door een komma
• Een getal en letter in naam worden gescheiden door een streepje
  
  
• 4-ethyl-2,2-dimethylhexaan

Naamgeving van een alkaan

• Wat is de naam van dit alkaan?

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: pentaan
  
• Zijgroepen: methyl op C-atoom 2 en ethyl op C-atoom 3
• 3-ethyl-2-methylpentaan

• Kies de hoofdketen zodanig dat in vertakkingen geen andere vertakkingen voorkomen!

Naamgeving van een alkeen

• Lijkt op naamgeving voor een alkaan, maar 2 veranderingen:
  

1. uitgang is niet -aan, maar -een
2. plaats van dubbele binding wordt weergegeven met een nummer

• Is er dubbele binding? Dan bepaalt deze de nummering!
• Positie in stamnaam: but-1-een

Wat is de naam van dit alkeen?

Naamgeving van een alkeen

• Langste onvertakte keten van C-atomen waarin de dubbele binding voorkomt: 5 C-atomen: pent- als stamnaam
• Uitgang -een. Tellen vanaf waar de dubbele binding begint (2), dus pent-2-een.
• 2 methylgroepen: 4,4-dimethyl
• 4,4-dimethylpent-2-een

Naamgeving van een alkadieen

• 2 dubbele bindingen in het molecuul
• Gebruik ook numeriek voorvoegsel voor aantal dubbele bindingen en geef alle positienummers in de naam (net zoals bij de voorvoegsels)

Wat is de naam van dit alkadieen?

Naamgeving van een alkadieen

• Stamnaam: hexa-2,4-dieen
• Zijgroepen: 3,4-dimethyl
• Naam: 3,4-dimethylhexa-2,4-dieen

Naamgeving van een alkyn

• Een driedubbele bindingen in het molecuul
• Uitgang -yn ipv -een
• Vb: but-1-yn

Naamgeving van een cycloalkaan

• "Cyclo" komt voor de stamnaam erbij
• Zoek de ring van C-atomen
• Ring van 5 C-atomen: cyclopentaan
• Methylgroep op C-1 en C-3:
  1,3-dimethyl
• Naam: 1,3-dimethylcyclopentaan

Naamgeving van aromaten

• Is de benzeenring de stamnaam: benzeen
• Is de benzeenring een zijgroep: fenyl
• Hier op C-1 en C-3 een methylgroep:
  1,3-dimethyl
• 1,3-dimethylbenzeen

Naamgeving van aromaten

• Benzeenring als zijgroep: fenyl
• Stamnaam: etheen
• Naam: fenyletheen 
• Dit is het geval als benzeen geen stam kan zijn, bijv. dubbele bindingen in zijgroep

Opdrachten maken

Onderwerp dat veel oefening vereist!

Opdrachten uit boek

Opdrachten van oefenblad: 1, 2, 3 en 4 (nakijkmodel: Magister)

Beide kanten op: naam ⟶ structuur en structuur ⟶ naam

Teken in dit stadium alle atomen en bindingen, let op covalentie