8.1 Opbouw en afbraak van stoffen in ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H7 Evolutie korte herhaling

Er zijn veel theorieën over het ontstaan van het leven. Zet de volgende theorieën op chronologische volgorde. Begin met de theorie die het langst geleden is ontstaan.

Neodarwinistische theorie

Creationisme

Evolutietheorie van Darwin

Evolutietheorie van De Lamarck

Catastrofetheorie

De neodarwinistische theorie gaat uit van een aantal stappen. Zet deze stappen in de juiste volgorde. Wat is de juiste volgorde van deze stappen?

De nakomeling heeft grotere overlevingskansen

Een geslachtscel bevat een gemuteerd gen

Steeds meer nakomelingen hebben de gunstige eigenschap

Een langer leven leidt tot meer nakomelingen

De nakomeling heeft een veranderde eigenschap

Darwin worstelde met het gebrek aan kennis over de
oorzaak van variatie tussen individuen.
Wat is een andere oorzaak van variatie tussen
individuen dan recombinatie?

Alle populaties zijn onderhevig aan verandering: stilstaan in de evolutie
betekent uitsterven.
Bijvoorbeeld: als prooidieren sneller kunnen rennen, zullen ze niet meer
snel ten prooi vallen aan roofdieren. Veel roofdieren zullen sterven en
alleen de allersnelste roofdieren zullen de prooien nog kunnen vangen.
Hoe noem je deze evolutionaire wapenwedloop?

Zet de stappen van de endosymbiose theorie in de juiste volgorde.

Prokarypten nemen zuurstof gebruikende bacteriën op. 

Prokarypten nemen foto-autotrofe bacteriën op. 

Er ontstaan verschillende typen prokaryoten.

Er ontstaan mitochondriën en chloroplasten

Wat zijn argumenten voor de endosymbiose theorie?
1 of meer antwoorden zijn goed

1. Mitochondriën en chloroplasten hebben eigen DNA
2. Mitochondriën en chloroplasten delen zoals bacteriën.
3. Mitochondriën en chloroplasten hebben bacterieel DNA
4. Mitochondriën en chloroplasten delen niet.

Cladistiek

• Cladistiek/cladisme= methode om organismen in te delen in groepen genaamd clades (grieks 'klados'=tak).
• 1 clade= een gedeelde voorouder en alle evolutionaire nakomelingen
• Binnen een clade zie je gedeelde (homologe) eigenschappen met dank aan de gedeelde voorouder. 

Cladogram

Elke clade is een groep

organismen met een

gemeenschappelijk

kenmerk en een gemeen-

schappelijke voorouder.

8.1 Opbouw en afbraak van stoffen in ecosystemen.

Leerdoelen

• Je legt uit hoe stoffen zoals koolstof en stikstof via kringlopen door een ecosysteem gaan.
  
  
• Je legt uit hoe energiestromen in een ecosysteem verlopen.
  
  
• Je beschrijft factoren die invloed hebben op de afbraak van organische stoffen.

Wat is ecologie?

Ecologie

• De studie van de relaties tussen organismen en tussen organismen en hun milieu.
  
  
• Ecologie onderzoekt de verspreiding van organismen.
  
• Ecologie onderzoekt waardoor organismen in grote of kleine aantallen voorkomen.

Biodiversiteit is:

• Het aantal soorten
• en de relaties tussen die soorten
• en de genetische verscheidenheid in een bepaald gebied.

Waardoor neemt dit wereldwijd steeds verder af?

Organisatieniveau

Individu 

• een enkel organisme.

Populatie

• groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Organisatieniveau

Levensgemeenschap

•  alle populaties die in een ecosysteem leven.

Ecosysteem

• Een gebied met alle niet-levende natuur en alle organismen in dat gebied.

Abiotische & Biotische factoren

De eekhoorn ondervindt veel invloeden, hoeveel abiotische invloeden tel je?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Als je eet, krijg je .... binnen.

1. Organische stoffen
2. Anorganische stoffen
3. Zowel anorganische als organische stoffen

organisch <-> anorganisch

Wie maken er organische stoffen uit anorganische stoffen?

1. de consumenten
2. de producenten
3. de reducenten
4. zowel de reducenten als de producenten

Zuurstof, fosfaat, water, koolstofdioxide en nitraat zijn..

1. anorganische stoffen
2. organische stoffen

Welk(e) element(en) bevatten alle organische stoffen?

1. C
2. C en H
3. C, H en O
4. C en O

Sleep ieder tekstblok naar één van de plekken in dezelfde kleur

Autotroof

Heterotroof

Consument

Producent

Energie uit zonlicht

Energie uit andere organismen

Ecologie

Producenten

• Organismen die eigen organische stoffen opbouwen uit anorganische stoffen.

Consumenten

• organismen die zich voeden met andere organismen.

Consumenten

Herbivoor (Planteneter)

• dier dat alleen planten.

Omnivoor (Alleseter)

• dier dat zowel vlees als planten eet.

Carnivoor (Vleeseter)

• dier dat alleen vlees eet.

Het gebit verraad de rol van een organisme in een ecosysteem

Detrivoren

Detrivoren

• Consumenten die detritus (dood organisch materiaal) zoals dode organismen opeten. Ze breken dit verder af tot fijner dood organisch materiaal.

Reducenten

Reducenten

• micro-organismen (bacteriën, lagere schimmels) die de door detrivoren verteerde organische stof verder afbreken en omzetten in anorganische stoffen.

koolstofdioxide, water en anorganische voedingszouten.

MINERALISATIE

Anaeroob & aeroob

• Reducenten die aan verbranding kunnen doen met zuurstof hebben veel meer energie =>  snellere afbraak organische materiaal.
  Bijzondere vorm van autotroof is chemo-autotroof
  
• Sommige bacteriën halen hun energie uit chemische reacties en maken daarbij organische stoffen => producenten
  

Een voedselketen loopt altijd volgens een vaste opbouw: 

  Producenten 

Reducenten

Consumenten (herbivoor)

Consumenten (carnivoor)

• Voedselkringloop = een kringloop van mineralen en andere voedingsstoffen 
• Producten = groene planten die glucose maken door fotosynthese
• Consumenten = dieren die glucose en andere voedingsstoffen gebruiken
  
• Afvaleters (detrivoren) = bodemdieren die het afval van producenten eten
  
• Reducenten = bacteriën en schimmels die natuurlijk afval afbreken tot mineralen
  

Welke groep hoort bij nummer 1?

1. Reducenten
2. Afvaleters
3. Producenten
4. Consumenten

Welke rol spelen consumenten in een voedselkringloop?

1. Nemen mineralen op en maken organische stoffen
2. Zetten organische stoffen om in andere organische stoffen
3. Breken organische stoffen af tot mineralen
4. Nemen organische stoffen op en maken anorganische stoffen

Voedselketens

Voedselketen = een reeks van organismen die begint bij producenten en waarbij de een voedsel is voor de ander.

Energiestroom

Energiestroom

• stroom van energie door de verschillende trofische niveaus in een ecosysteem 
• in een voedselweb geven de pijlen de energiestroom aan

Groene pijlen = stroom van stoffen
Rode pijlen = stroom van energie

Compostering

Snelheid hangt af van:

• De temperatuur
• Eigenschappen van de reducenten
• Samenstelling van het afval
• De C/N verhouding

Huiswerk

• 8.1 Opbouw en afbraak van stoffen in ecosystemen.
  
  
• Vraag 1 t/m 19.