Samentrekking MP

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

De samentrekking

Lesdoel: aan het einde van de les kan ik foutieve samentrekkingen herkennen en verbeteren. 

De samentrekking

Een samentrekking wil zeggen dat iets korter wordt opgeschreven.

- op woordniveau

        landbouw en tuinbouw

        land- en tuinbouw

-binnen woordgroepen

        lieve honden en agressieve honden

        lieve en agressieve honden

- in een samengestelde zin

       Hij kwam binnen, hij hing zijn jas op en hij ging zitten.

       Hij kwam binnen, hing zijn jas op en ging zitten.

        

De artiesten kwamen de kleedkamer binnen en de artiesten werden een voor een geschminkt.

De artiesten kwamen de kleedkamer binnen en werden een voor een geschminkt.

Samentrekkingen zijn alleen correct als het weggelaten deel in beide zinnen (delen van de zin)

- dezelfde betekenis heeft

- dezelfde vorm heeft

- dezelfde grammaticale functie heeft 

Als dit niet zo is, noemen we het een FOUTIEVE SAMENTREKKING.

Het samengetrokken zinsdeel heeft niet
dezelfde betekenis.

De veroordeelde kwam op tijd bij de gevangenis aan en in zijn cel tien kilo. Hij zat te lezen en zijn tijd uit.

Het ene aankomen is het andere niet. 

Zitten en uitzitten verschillen van betekenis.

Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.

Gevangenen moeten begeleid worden en deze man ook.

Moeten is een meervoudsvorm, de weggelaten vorm is enkelvoud.

De export werd steeds moeilijker en de kosten hoger.

Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.  

De verdachte gedraagt zich naar wens en heeft de politie dus vrijgelaten.

De verdachte is in de eerste zin onderwerp, in de tweede lijdend voorwerp.

Die verdachte willen de agenten een goede raad geven, maar luistert niet.

Die verdachte is in de eerste zin meewerkend voorwerp, in de tweede zin onderwerp.

De man wordt agressief en door een agent gewaarschuwd.

Wordt is in de eerste zin koppelwerkwoord in een naamwoordelijk gezegde, in de tweede zin hulpwerkwoord in een werkwoordelijk gezegde.

Samengevat

SAMENTREKKING IS FOUT

1. bij verschil in grammaticale functie;

2. bij verschil in persoonsvorm wat het getal betreft;

3. bij verschil in betekenis;

Wat is weggelaten?
Stel je eens voor dat je in het buitenland woont en dat je geen Nederlandse producten kunt kopen.

1. stel
2. stel je eens voor
3. in het buitenland

Wat kun je weglaten?
De heimweewinkel voorziet in een behoefte en de Heimweewinkel heeft daar een winstmodel van gemaakt.

1. de heimweewinkel
2. voorziet
3. behoefte

Welke fout is hier gemaakt?
Het boek interesseert hem niet en leest hij daarom niet.
(Het boek interesseert hem niet en daarom leest hij het niet.)

1. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.
2. Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.
3. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde betekenis.
4. Het samengetrokken zinsdeel verschilt t.o.v. de persoonsvorm van plaats.

Welke fout is hier gemaakt?
Maar om 12 uur ging het licht uit en mijn verkering ook.
(Maar om 12 uur ging het licht uit en ging mijn verkering ook uit.)

1. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.
2. Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.
3. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde betekenis.
4. Het samengetrokken zinsdeel verschilt t.o.v. de persoonsvorm van plaats.

Welke fout is hier gemaakt?
De man stond op trouwen en bekend als iemand die van een glaasje hield.

1. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.
2. Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.
3. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde betekenis.
4. Het samengetrokken zinsdeel verschilt t.o.v. de persoonsvorm van plaats.

Welke fout is hier gemaakt?
Al zijn vrienden zijn bevorderd, alleen hij niet.

1. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.
2. Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.
3. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde betekenis.
4. Het samengetrokken zinsdeel verschilt t.o.v. de persoonsvorm van plaats.

Welke fout is hier gemaakt?
Ik ben mijn grote liefde kwijt en best verdrietig.

1. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde grammaticale functie.
2. Het samengetrokken zinsdeel is een persoonsvorm die verschilt in getal.
3. Het samengetrokken zinsdeel heeft niet dezelfde betekenis.
4. Het samengetrokken zinsdeel verschilt t.o.v. de persoonsvorm van plaats.

Welk zinsdeel ontbreekt in de samentrekking?
"Lotte is heel grappig en past eigenlijk totaal niet bij die saaie Martijn."

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. lijdend voorwerp
4. bijwoordelijke bepaling

"Van de 16e tot de 20e eeuw was het Britse rijk groter dan ooit."
Wat voor type samentrekking?

1. op woordniveau
2. op woordgroepsniveau
3. op zinsniveau
4. geen samentrekking in deze zin

Welke foutieve samentrekking?
''Ik zet koffie en de bloemen op tafel.''

1. verschil in grammaticale functie
2. verschil in getal
3. verschil in betekenis

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.
Is hier sprake van een foutieve samentrekking?

1. ja
2. nee
3. wat is een foutieve samentrekking?

En de laatste vraag...

Superspannend!

In welke zin is sprake van een foutieve samentrekking?

1. Deze man is depressief omdat hij door herinneringen uit het verleden wordt gekweld.
2. Het beste dat je kunt doen met die lelijke wond is naar de dokter gaan.
3. De nieuwe leden werden gevraagd de contributie steeds voor het einde van de maand te betalen.
4. Tijdens het gala werd Peter tot beste coach en Marijke en Petra tot meest sportieve speelsters uitgeroepen.