Gedichten - introductie, opdracht en les 60: eindrijm

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Vandaag ...

Poëzie vroeger

Vroeger

• Toen mensen nog niet konden schrijven, werden verhalen verteld door gedichten en liederen te vertellen
• Dat was makkelijker te onthouden en te vertellen
• Een verhalenverteller heette een minstreel

Rond 1750

• Gedichten worden ook gebruikt bij opvoeding - omdat het makkelijker te onthouden is
• Hieronymus van Alphen schreef het eerste boek met kinderversjes
• De kinderen waren altijd superbraaf en deden alles goed. Zij moesten als voorbeeld dienen.

Rond 1850

• Kinderen zijn niet braaf
• Sprookjes eindigden meestal slecht
• Kinderversjes veranderden ook en werden levenslesjes: als je niet luistert, dan.... 
• Piet de Smeerpoets

Versjes uit 'Piet'

• Kinderen moesten wel iets leren
• Ging altijd over stoute dingen doen en de straf die je dan kreeg
• Gruwelijk... 
• 2 voorbeelden

Tsja

dan moet je maar doen wat je gezegd wordt....

moraal:

Het meisje heeft niet geluisterd en is nu dood.

Is dit OK?

ja hoor!

nee, echt niet!

NU

• Nog steeds veel kinderboeken met versjes
• Annie MG Schmidt:  ik ben lekker stout
• Nijntje boeken
• Roald Dahl's gruwelijke rijmen
• Minder erg, geen straf, geen wijze lessen en heel veel humor. 

gruwelijke rijmen

parodie op sprookjes

lezen of niet?

einde les keuze maken...

Wat hoort er volgens jullie bij gedichten?

Soorten gedichten

• Liedjes
• Sinterklaasgedicht
• Grappige rijmpjes
• Limericks
• Poetry Slam
• Kinderversjes
• "moeilijke poëzie"

Opbouw

• kortere regels
• nieuwe regel? adempauze.
• daardoor ontstaat ritme en metrum (vrijdag) 

Opbouw 2

• een herhaald stukje heet een REFREIN (denk aan lied)
• de 'alinea's' heten hier STROFES 
• RIJM KAN OP VERSCHILLENDE MANIEREN

Nijntje

Woorden aan einde zinnen rijmen 

Dat heet EINDRIJM

We kijken welke zinnen rijmen

Dat is hier zin 2 en zin 4

Dikkertje Dap

zin 1 en 2 rijmen

zin 3 en 4 rijmen

Superguppie

1. alle guppies die ik had
2. zwemmen nu in onze kat
3. nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
4. hij viste zó 
5. zó met zijn poot

Rijmschema

• We kijken naar de woorden op het einde.
• Elke klank krijgt een letter van a-z
• Gelijke klank = gelijke letter
• Dan krijg je een schema:
• uit = a
• moe = b
• weg = c
• toe = b

schema:

abcb

wat is het schema bij:

Blijfe sitte ken ik nie
je kun nie alles kenne
aan stiltesitte wen ik nie
ik ben wel goed in renne

1. A-B-B-A
2. A-B-A-B
3. A-B-C-D
4. A-B-C-B

wat is het schema bij:

alle guppies die ik had
zwemmen nu in onze kat
nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
hij viste zó
zó met zijn poot

1. A-B-B-A-C
2. A-B-A-B-C
3. A-B-C-D-E
4. A-A-B-C-B

dit is het bloedig moordverhaal
van pyramus en thisbe
de een een schone jongeling
wiens oude heer in vis dee

de andere miss babylon
de dochter van de buurman
bij wie hij op beperkte schaal
des avonds door de muur kwam

1. A-B-C-B D-E-F-E
2. A-B-A-B D-E-F-E
3. IK SNAP HET NIET
4. A-B-C-B A-B-C-B

Rijmen

• niet alle woorden met dezelfde eindklank rijmen
• biologie
• fantasie
• andijvie

DE KLEMTOON TELT OOK MEE

Noem een woord dat rijmt op sokken

Wat hebben we vandaag
geleerd over gedichten?

Samenvatting

1. gedichten bestaan al lang
2. kindergedichten waren eerst heel braaf
3. en toen heel gruwelijk om een lesje van te leren
4. nu kan eigenlijk alles wel
5. gedichten hebben strofen/refreinen
6. gedichten rijmen vaak
7. je kan bij een gedicht een rijmschema maken van het EINDRIJM

Inhoud, vorm, ritme, metrum 

schrijfopdrachtje

gedicht (telt 1 keer mee)

alleen of in tweetallen

in de stijl van piet de smeerpoets

denk vast na over iets wat je doet wat niet mag

en de gruwelijke straf die je daarvoor kan krijgen

maak je tweetal

Huiswerk

STUUR het gedicht en het rijmschema naar mij via magister opdrachten