4V_T1_BS5.1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

T1 Inleiding in de biologie

BS 5 (deel 2 transport over membranen)

4V

04-10-22

D. Everaerts

Leerdoelen 

1. Je kunt de verschillende manieren van membraantransport beschrijven

2. Je kunt de veranderingen bij een cel in een omgeving met een afwijkende osmotische waarde verklaren

3. Je kunt de rol van receptoreiwitten in het celmembraan beschrijven

1. Bouw celmembraan

Fosfolipiden: hydrofiele kop (water aantrekkend) en een hydrofobe staart (waterafstotend).

Dubbele laag fosfolipiden: erg bewegelijk.

Cholesterol moleculen: remt de beweeglijkheid

Eiwitmoleculen: transport, receptoren, soms met een koolhydraatketen aan de buitenkant.

Soms wordt er een koolhydraatketen aan een membraaneiwit bevestigd. Waarvoor dient deze koolhydraatketen?

Celmembraan: selectief permeabel/ semipermeabel

Niet alle stoffen kunnen het membraan passeren.

2. Membraantransport

Stoffentransport

Passief transport kost geen energie, actief transport kost energie (ATP).

Diffusie

Kleine en vetoplosbare stoffen kunnen zonder hulp het membraan passeren.

Altijd van een hoge naar een lage concentratie.

Bijv. O2/ CO2 (longen, lichaamscellen) en testosteron (lichaamscellen).

Geladen deeltjes, grote wateroplosbare moleculen, polaire moleculen hebben een transporteiwit nodig.

Altijd van een hoge naar een lage concentratie.

Controle door openen/ sluiten eiwitpoorten (bijvoorbeeld glucosetransport na binding insuline).

Gefaciliteerd transport

(= passief!)

Transport tegen de concentratiegradient in (van laag -> hoog) kost altijd energie: via een speciaal transporteiwit.

Bijv. Na+/ K+ (zenuwcellen).

Controle door openen/ sluiten eiwitpoorten.

Actief transport

Gefaciliteerd transport valt onder

1. Actief transport
2. Passief transport

3. Transport via blaasjes

Endocytose:

opnemen van grote partikels, deeltjes die het membraan niet kunnen passeren (ijzerionen, grote vetachtige stoffen).

Na binding aan een receptor.

Fagocytose:

opnemen van bacteriën en grote deeltjes door witte bloedcellen.

Na fusie met een lysosoom kan het deeltje/ de bacterie worden afgebroken.

Exocytose & secretie: 

Afgeven van een stof in een blaasje aan de buitenwereld van een cel.

Wordt ook gebruikt om receptoren aan de buitenkant van het membraan te krijgen.

4. Watertransport

Water kan deels via diffusie door het celmembraan heen. Dit is echter langzaam (door de hydrofobe binnenkant van het membraan).

Snel watertransport kan via een waterkanaal (transporteiwit/aquaporines).

Het proces van watertransport over een semipermeabel membraan heet osmose.

Osmose

Hoeveel water zich verplaatst wordt bepaald door de osmotische waarde aan beide zijden van het membraan.

Osmotische waarde: hoeveelheid opgeloste stoffen in het water.

Hoge osmotische waarde: veel opgeloste stoffen.

Lage osmotische waarde: weinig opgeloste stoffen.

Water stroomt van een lage -> hoge osmotische waarde.

Hypotoon/ isotoon/ hypertoon

Dierlijke cellen

Streven naar isotone omstandigheden.

Plantencellen

Plantencellen

Streven naar hypertone celinhoud om druk op de celwand te houden (turgor): stevigheid

Plantencellen

Plasmolyse: celmembraan laat los van de celwand.

Grensplasmolyse: turgor=nul maar celmembraan laat nog net niet los

Een dierlijke cel streeft naar ... omstandigheden

1. Hypertone
2. Isotone
3. Hypotone
4. Lagetone

Hoe beïnvloed warmte de diffusiesnelheid?

0

Einde

Heb je alle slides/video's bekeken?

Werk dan rustig verder aan je huiswerk voor basisstof 5 en 6:

-BS 5: 50 t/m 60

-BS 6: 61 t/m 69

Belangrijk: vergeet morgen (5 oktober) je practicumschrift niet