Les 18 - Meervouden en bijvoeglijke naamwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Onvoltooid deelwoord en herhaling meervoud en bijvoeglijk naamwoord

Taalverzorging §28, 12 en 13

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- hoe je het onvoltooid deelwoord spelt; 

- hoe het ook alweer zat met meervouden en bijvoeglijke naamwoorden. 

Het onvoltooid deelwoord

Het onvoltooid deelwoord geeft aan dat een handeling nog niet voltooid, dus nog aan de gang is. 

We spellen het door een -d of -de achter het hele werkwoord te zetten. 

Soms wordt het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord gebruikt (het spelende kind). 

Vul in onderstaande zinnen de juiste vorm van het onvoltooid deelwoord in. 

- Hun ogen (uitkijken) baanden ze zich een weg door de jungle. 

- (smalen) reageerden twitteraars op het uitlekken van de miljoenennota. 

- Mijn buurjongen praat (voortduren) over zijn favoriete muziek. 

- De inbreker droeg heel (opvallen) een gele werkjas met (reflecteren) strepen. 

- (dansen) en (hossen) trokken de feestgangers door de straten.

Herhaling meervoudsvormen

Over het algemeen hebben de meeste woorden een meervoud op een -s of op -en. 

Soms volstaat het niet om deze letters alleen achter het enkelvoud te plakken, maar moet er meer gebeuren. 

Meervouden op -en

- Soms moet je een klinker weglaten; 

- Soms moet je een medeklinker verdubbelen (maar soms ook niet!);

- Soms verandert de -s in een -z of de -f in een -v;

- Bij afkortingen die op een -s of -x eindigen, komt er een apostrof (') voor de -en. 

Meervouden op -s

Als een woord een meervoud op -s heeft, hoor je dat. 

- Het meervoud van Engelse en Franse leenwoorden eindigt vaak op -s. 

- Als het woord op een -a, -i, -o, -u of -y eindigt en er verwarring in de uitspraak ontstaat als we de -s eraan vast zetten, gebruiken we -'s ;

- Afkortingen die op niet op een -s of -x eindigen, krijgen een meervoud op -'s. 

Bijzondere meervouden

- Sommige woorden hebben zowel een meervoud op -en als op een -s;

- Als bij woorden die op -ie eindigen de klemtoon op de laatste lettergreep ligt, krijgt het woord een meervoud op -ën; 

- Ligt bij deze woorden de klemtoon niet op de laatste lettergreep, dan komt er een trema op de -e die er al staat en een -n achter het woord; 

- Sommige woorden hebben een meervoud op -eren; 

- Griekse en Latijnse woorden hebben twee meervouden: de oorspronkelijke en de 'vernederlandste' vorm. 

Bijvoeglijke naamwoorden

- Bijvoeglijke naamwoorden zeggen iets over zelfstandige naamwoorden; 

-Ze hebben een korte (onverbogen) en lange (verbogen vorm); 

We gebruiken de korte vorm als ze achter het zelfstandig naamwoord staan óf als we het lidwoord 'een' gebruiken bij een het-woord. 

Stoffelijk en voltooid deelwoord

- Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden geven aan van welk materiaal iets is gemaakt; ze eindigen meestal op -en; 

- Dit geldt niet voor nieuwe stoffen, waarvan de naam vaak uit het Engels komt;

- Ook voltooide deelwoorden kunnen als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt; als dit het geval is, schrijven we ze zo kort mogelijk op. 

Trappen van vergelijking

- Stellende trap: het bijvoeglijk naamwoord; 

- Vergrotende trap: stellende trap +-er;

- Overtreffende trap: stellende trap +-st óf meest + stellende trap; 

Sommige bijvoeglijke naamwoorden hebben geen vergrotende of overtreffende trap, omdat het niet meer van iets kan zijn...

Aan de slag

Werk nu aan de opdrachten op het oefenblad.