5H - Les 17 januari

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom 5H!

Deze les (100 min)

Herhaling theorie verhaalanalyse (30 min)

Lezen in je leesboek (30 min)

Pauze (10 min of nog langer lezen)

Beginnen aan betoog (30 min) 

Verhaalanalyse 4H/5H

Overzicht alle verhaalanalytische begrippen (blz. 5-12 reader)

• Fictie versus non-fictie
• Open plekken en spanning
• Personages: hoofdpersonen, bijfiguren, etc., rond/vlak, held/antiheld, conflictmodel, speaking names.
• Vertelperspectief
• Betrouwbare/onbetrouwbare verteller
• Tijd: historische tijd, chronologie, fabel en sujet, verteltijd en vertelde tijd, versnellen en vertragen.

(Betekenis weten/kunnen herkennen/kunnen toelichten hoe dit van toepassing is op jouw boeken)

• Verhaallijn 
  
• Ruimte, symboliek
  
• Thema 
  
• Motieven: leidmotief, concreet motief en abstract motief 
  
• Open en gesloten einde 
  
• Opbouw: omslag, titel, ondertitel, motto, proloog en epiloog, hoofdstukindeling
  

Open plek en spanning

Niet alles vertellen --> vragen over het verhaal = open plek

Vaak is de titel ook een open plek: waarom deze titel en hoe sluit hij aan bij de tekst?

Open plekken in tekst: wisseling van verteller, achterhouden van informatie, gedrag personages, etc. 

Tussen vraag en antwoord bestaat de spanningsboog: jij wil door blijven lezen om achter het antwoord te komen.

Perspectieven

Ik-perspectief

Personaal (hij/zij-) perspectief

Alwetend perspectief

"De kleine Erik lag, juist op het ogenblik dat dit boekje begint, in het oude bed van grootmoeder Pinksterblom met den troonhemel en de zijden kwasten, en keek over den rand van het blanke laken de schemerige kamer in.”​

“Stefan schoof zijn voetbalplunje naar het midden van de kamer en zette het raam open, want het stonk werkelijk vreselijk: een muffe grondlucht vermengd met zuur zweet. Maar daarom hoefde zijn moeder toch niet zo uit haar dak te gaan, dacht hij. Die kleren zijn na vijf minuten toch weer vuil. Op het veld ruik je dat niet. Bij de meesten staat de schimmel in hun tas, behalve bij Frits en Davie, de heertjes. Keurig gestreken shirtjes en broekjes, gewassen kousen en in het veld lopen ze te krukken. Wat heb je aan die gasten?” ​

​

Ik-perspectief

Personaal perspectief

Auctoriaal perspectief 

Tijd 

• Historische tijd: in welke tijd het verhaal zich afspeelt 

(te herkennen aan gebeurtenissen, voorwerpen, omgangsvormen, taalgebruik, etc.). 

• Vertelde tijd: tijdsduur die in een verhaal wordt beschreven.

(dag, week, maand, jaar, jaren ... let op een eventuele tijdsprong)

• Verteltijd: tijd die het kost om het verhaal te vertellen

(aantal uren dat je leest of aantal blz. dat je leest)

Chronologie (tijd in het verhaal)

• Chronologische volgorde: een schrijver vertelt het verhaal in de volgorde waarin alles gebeurd is.
• Fabel: Alle gebeurtenissen in chronologische volgorde. 
  
• Sujet: De volgorde zoals jij leest in het boek. 

Een verhaal heeft altijd een fabel en een sujet. Bij een chronologisch verhaal vallen fabel en sujet samen. 

Spelen met tijd

• Flashforward: een sprong vooruit in de tijd 
• Flashback: een sprong terug in de tijd
• Functie? De lezer meer duidelijk maken over de hoofdpersoon.

• Een terugblik/vooruitblik is vaak een zinnetje, een flashback/flashforward een langer stukje. 

Technieken

• Tijdversnelling: De schrijver vat een periode in een paar woorden samen. Hij 'versnelt' de tijd. Bijvoorbeeld: "Drie weken later voelde hij zich opeens veel beter". 
• Tijdvertraging: De schrijver kan er ook voor kiezen om een gebeurtenis heel langzaam te vertellen. Langer dan hij in werkelijkheid zou duren. Bijv.: gedachten, handelingen van personages of ruimte heel uitgebreid beschrijven.                  
  

Wat is het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd?

1. de verteltijd =de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen, vertelde tijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
2. de vertelde tijd= de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen de verteltijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
3. de verteltijd = de tijd wanneer het verhaal speelt vertelde tijd =het verhaal dat verteld wordt.
4. de vertelde tijd=de tijd wanneer het verhaal speelt verteltijd = de tijd wanneer het verhaal verteld wordt.

Een verhaallijn

Onder een verhaallijn verstaan we alle gebeurtenissen die te maken hebben met het doel dat de hoofdpersoon zich heeft gesteld, of alle gebeurtenissen die samenhangen met het probleem. 

Meerdere verhaallijnen? Soms door meerdere personages, maar bijvoorbeeld ook door een verhaallijn in het verleden en het heden.

(Moeilijk? Lees blz. 10)

Conflictmodel

1. Evenwicht: alles is min of meer normaal 

2. Conflict: het evenwicht wordt verstoord door een gebeurtenis; vaak dwingt deze de hoofdpersoon om uit zijn comfortzone te komen

3. Ontwikkeling: de hoofdpersoon moet reageren, hij komt in actie (al dan niet gewild) en maakt een ontwikkeling door. 

4. Oplossing of nieuw evenwicht: het conflict wordt opgelost/er ontstaat een nieuw evenwicht

Zorg dat je dit per boek voor jezelf hebt uitgewerkt. 

Ruimte (blz. 10)

Elementen die in een verhaal de sfeer beïnvloeden noemen we met een literaire term: de ruimte. De schrijver bepaalt de ruimte voor zijn verhaal. Hij bepaalt in welke omgeving en in welke sfeer het verhaal zich afspeelt. Soms vertelt de schrijver helemaal niets over die plaats. Dan heet de ruimte onbepaald.

Je kunt het begrip ruimte ruim opvatten: regenachtig, zonovergoten, duister, de Middeleeuwen, op de Noordpool, een lift, een leegstaand flatgebouw, etc.

De ruimte in een verhaal kan veel invloed hebben op hoe je een verhaal begrijpt (interpreteert). 

Er zijn vier soorten ruimte: functionele ruimte, decoratieve ruimte, begeleidende ruimte en contrasterende ruimte.

1. De functionele ruimte: de plaats van de handeling is van groot belang voor het verhaal. De ruimte heeft een functie. Voorbeeld: een horrorverhaal start in de kerkers van een verlaten kasteel, bij volle maan, terwijl het regent en bliksemt. Waarom? 

2. De decoratieve ruimte: de ruimte heeft geen enkel belang in het verhaal. De ruimte is functieloos en is er enkel ter decoratie. De decoratieve ruimte is beschrijvend voor een verhaal.

.

De ruimte is vaak heel belangrijk in een verhaal.

De ruimte versterkt meestal het verhaal. Dat kan op diverse manieren. 

3. De begeleidende ruimte, karakteristieke ruimte of symbolische ruimte: de ruimte ondersteunt de handeling van de personages. Voorbeeld: een prinses huilt omdat de prins moet vertrekken en buiten stormt het en regent het pijpenstelen.

4. De contrasterende ruimte: de plaats van handeling staat in contrast met de handeling. Voorbeeld: een prinses huilt omdat de prins moet vertrekken en de zon schijnt buiten.

Wat wordt bedoeld met het begrip ruimte?

1. Waar het verhaal zich afspeelt (land, stad)
2. Het noemen van een jaartal
3. Sfeer, weer, geluiden en geuren
4. Plekken waar iets belangrijks gebeurt

Aan de slag

Maak opdracht 1 t/m 4 over verhaalanalyse in je roze boekje/via het pdf. 

Vragen? Stel ze :) 

Laat je camera aan. 

Klaar? Pak je leesboek erbij. 

Pak je leesboek erbij

Ga ongeveer 30 minuutjes lezen.

Houd je camera aan :) 

Al uit? Ga dan aan de slag met de werkbladen in de ELO

Pauze of lees lekker verder

We gaan over 10 minuten beginnen met de les over het betoog. Neem even pauze (loop bijv. even weg) om je weer te kunnen concentreren.

Betoog schrijven (PTA)

Wat is een betoog?

Hoe is een betoog opgebouwd/geschreven?

Wat is een goede stelling?

Hoe begin je de inleiding?

Uit welke onderwerpen kun je kiezen?

De bijbehorende reader staat in de ELO. 

Het betoog

Kijk met me mee naar de rest van de opdracht in het pdf-bestand

Opbouw betoog

Titel 
- aantrekkelijk en betogend

Inleiding 
- eerste alinea: aandacht trekken; keuze uit verschillende manieren (volgt zo)

- tweede alinea: introductie onderwerp; eindigt met jouw stelling 

Middenstuk 
 - Argument voor​

- Argument voor​

- Argument voor​

- Argument tegen​

- (Optioneel: argument tegen) 

- Weerlegging tegenargument(en)
Slot 
- Korte samenvatting argumenten​ voor, standpunt​ & uitsmijter

Verbind de alinea's met signaalwoorden! 

Hoe trekt de auteur je aandacht?

1. Statistiek
2. Actualiteit
3. Anekdote
4. Definitie

Hoe trekt de auteur je aandacht?

1. Citaat
2. Vraag stellen
3. Geschiedenis
4. Anekdote

Hoe trekt de auteur je aandacht?

1. Actualiteit
2. Belang lezer
3. Beschrijving
4. Anekdote

Vragen?

Nu: onderwerp kiezen

Lees de tekst over de 6 onderwerpen in de reader op blz. 4-6 

Ik wil graag van iedereen voor het einde van de les weten welk onderwerp je gaat kiezen. Slide volgt straks voor einde les.

Gekozen? Lees dan de rest van de instructies in de reader.

Gelezen? Begin met het formuleren van je stelling en je argumenten in een bouwplan :) 

Lukt dat nog niet/klaar? Lees dan verder in je leesboek/bereid je mondeling voor

Voor welk onderwerp heb je gekozen? En als je al een stelling hebt bedacht, wat is die stelling geworden?