2.1 In de tijd van burgers en stoommachines

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

In de tijd burgers en stoommachines

Wat gaan we doen vandaag?

• Introductie
• Leerdoelen
• Uitleg 2.1
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen hoe Nederland een autoritaire constitutionele monarchie werd.
  

• uitleggen hoe Nederland een parlementair stelsel kreeg.

Let op! 1 herhalingsvraag

Herhaling van de vorige  les

Welke kritiek had Locke op het absolutisme?

Wat is het verband tussen de Franse Revolutie en de Bataafse Revolutie in 1795?

Geef in maximaal 4 zinnen aan, hoe de rechten en vrijheden van burgers veranderden vanaf de Middeleeuwen tot en met de Verlichting

De grondwet

• 1798: de Staatsregeling: idee van gelijkheid.
• Grondwet! 

MAAR: onderbreking door Napoleon. 

1813

• Napoleon wordt verslagen (Waterloo).
• De gevluchte stadhouder (Willem I) kwam terug en werd soevereine vorst 

Geen democratie? 

Franse Revolutie had laten zien dat een democratie zorgt voor chaos en geweld 

---> er was juist één machtige koning nodig. 

1814: Grondwet

• Constitutionele monarchie
• Congres van Wenen: sterke staat --> samenvoeging Nederland en België

1815: Het Koninkrijk der Nederlanden mét koning

Vastleggen wetten

Rechten en plichten worden vastgelegd in wetten. 

- Persvrijheid

- Vrijheid van godsdienst

Maar, in de praktijk waren vrijheidsrechten beperkt (toestemming koning). 

Constitutionele monarchie? 

• Eenheidsstaat: geen eigen rechten voor de steden en gewesten 
• Staten-Generaal als parlement

Géén democratie: Willem I was autoritair en een verlicht absoluut vorst (wat?)

Staten-Generaal

Eerste Kamer: leden door de koning benoemd. 

Tweede Kamer: beperkt kiesstelsel 

Kabinet: benoemde ministers

Alle wetten door het parlement goedgekeurd, maar eigenlijk nam de koning beslissingen. 

"De koning regeert alleen"

Wat is het verschil tussen de conservatieven en liberalen?

Willems

• 1830: afscheiding België

• Willem I & Willem II veel macht. 

• Conservatieven vinden dit prima: Politieke besluitvorming is zaak van de koning + geassisteerd door elite. Weinig invloed van het volk

Thorbecke

• Leider van de liberalen: voorstanders van het inperken van de macht van de koning .
• Liberalen streven naar zoveel mogelijk individuele vrijheid en zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis. 

Thorbecke

• Kritiek op het geheime handelen van de koning: bijvoorbeeld staatsschulden. 

• Parlementaire controle was nodig + openbare bespreking van het landsbelang. 

1848

• Aardappeloogst mislukt en revoluties breken uit in West-Europa! 

• Willem II laat Johan Rudolf Thorbecke de grondwet aanpassen in 1848 (terwijl hij zich eerst niks van de liberalen aantrok)

Dus, wat verandert er in 1848?

•  Politieke regels en burgerrechten (nu nog steeds van kracht)
• Tweede Kamer direct gekozen > kreeg mandaat (volmacht) van de kiezers 
• Eerste Kamer gekozen door Provinciale Staten
• Ministers verantwoording aan het parlement (niet koning)
• Koning weinig macht en onschendbaar

Dus, wat verandert er in 1848?

• Regering stelt jaarlijks een begroting op, parlement moet goedkeuren
• Tweede Kamer: recht van enquête & recht van amendement 
•  Vrijheidsrechten: vrijheid van godsdienst, drukpers en vereniging en vergadering, vrijheid van onderwijs
• Scheiding kerk en staat 

Afsluitende vraag

Controle van de leerdoelen 

Geef aan wat vanaf 1848 in het parlementair stelsel kenmerkend was voor
1. de totstandkoming van het parlement,
2. de verhouding tussen regering en parlement,
3. de verhouding tussen koning en ministers,
4. de politieke rechten van de Tweede Kamer.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen hoe Nederland een autoritaire constitutionele monarchie werd.
  

• uitleggen hoe Nederland een parlementair stelsel kreeg.