V4 - Middeleeuwen - Les 1 & 2 (Introductie)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwse literatuur

Historische literatuur en mondelinge taalvaardigheid

V4

Leerdoelen

• Je kunt de kenmerken van de middeleeuwse literatuur benoemen.
• Je kunt aan de hand van die kenmerken jouw gekozen middeleeuwse werk interpreteren (=betekenis eraan geven).
• Je kunt in een presentatie (pechakucha) de algemene informatie over het verhaal beschrijven, waar het verhaal over gaat en welke kenmerken van de middeleeuwse literatuur je tegenkomt in het verhaal.
• Je kunt in een presentatie (pechakucha) verduidelijken wat het verhaal bijzonder en nu nog relevant maakt.

Opdracht

• In groepjes van vier gaan jullie een middeleeuws werk lezen.

• Vervolgens maken jullie een pechakucha die jullie voor de hele klas presenteren. In deze presentatie vertellen jullie o.a. waar het verhaal over gaat en maken jullie de koppeling met de theorie uit de lessen/Laagland.

• Voor de pechakucha krijgen jullie een gezamenlijk cijfer dat één keer meetelt.

Download van Somtoday

1. Historische literatuur en mondelinge taalvaardigheid - opdracht
2. Historische literatuur en mondelinge taalvaardigheid - beoordeling
3. Laagland Literatuur-Lezer - Cursus 8

Sla alles op in een mapje Nederlands. Ook dit middeleeuwse werk komt terug op je mondeling in V6!

Groepjes & middeleeuwse werken

• Maak een groepje en schrijf de namen op het bord.
• We gaan vijf korte filmpjes over de werken bekijken. Noteer op de Post-it als een werk je interessant/leuk lijkt.
• Overleg met je groepje en schrijf jullie voorkeur op het bord.
• Belangrijk: een verhaal mag door maximaal twee groepjes gekozen worden. Meer? Loten!

Groepjes & middeleeuwse werken

• Overleg met je groepje. 
• Indien nodig, lees de omschrijvingen in de opdracht.
• Schrijf jullie voorkeur op het bord.
• Belangrijk: een verhaal mag door maximaal twee groepjes gekozen worden. Meer? Loten!

Middeleeuwse literatuur

V4

Middeleeuwse literatuur

• de historische context rondom middeleeuwse literatuur
  
• de kenmerken van de middeleeuwse literatuur
  

Historische context: tijd 

500-1500 na Christus

• Begin middeleeuwen na einde Romeinse Rijk. 
• Einde middeleeuwen ingezet door start nieuwe periode: de Renaissance.

Historische context: 3 standen 

Standen = relatief gesloten groepen binnen de bevolking met eigen sociale status en 'taak'.

1. Geestelijkheid > taak: bidden
2. Adel & ridders > taak: strijden
3. Boeren & burgers > taak: werken

1e stand: Geestelijkheid

• Monniken, nonnen, bisschoppen, paus, etc. Zorgden voor 'zielenheil': bidden, biecht, mis, etc.
• Geloof superbelangrijk voor iedereen. Doel: een leven na de dood zoals in de Bijbel omschreven.
• De Bijbel was het belangrijkste boek.

2e stand: Adel & ridders

• Bekwaam in politieke zaken en krijgskunst.
• Feodale maatschappij (leenstelsel): hoge adel (leenheer) gaf stuk land in ‘leen’ af aan lage adel (leenmannen/vazallen). In ruil daarvoor zwoeren deze vazallen trouw aan hun leenheer en hielpen als er oorlog was.

• Adel beschermde zichzelf door kastelen en ridders (zonen van lage adellijke families).
• Eer en aanzien belangrijk.

3e stand: Boeren & burgers 

• 90% van de bevolking was boer. Veelal als 'horigen' in dienst van leenmannen/vazallen (zie: 2e stand: Adel & ridders).
• Met de verstedelijking kwam de burgerij op die leefden van handel en productie van goederen.
• Burgerlijke mentaliteit: vlijt, nuttigheid, spaarzaamheid, etc.

Historische context: schrijfcultuur

• Tot de 12e eeuw voornamelijk geschreven door monniken in kloosters.
• Door verstedelijking meer behoefte aan mensen die konden schrijven.
• Tot de uitvinding van de boekdrukkunst (15e eeuw) werden boeken met de hand geschreven door kopiisten.

Literaire ontwikkelingen: schrijver en publiek

• Van veel middeleeuwse teksten zijn de schrijvers onbekend.
• Schrijvers kwamen uit schrijvende beroepsgroepen en werkten in opdracht.
• Een opdrachtgever (mecenas) gaf de opdracht een literair werk te schrijven/vertalen.
• De schrijver kende zijn publiek goed en wilde het publiek vermaken maar ook iets leren.
• Veel middeleeuwse werken geïnspireerd door Latijnse of Franse bron (bronteksten)
• Middeleeuwse teksten werden voorgedragen (voorleescultuur) en waren op rijm. Daardoor konden ze beter onthouden worden.

Taal teksten

• Latijn lange tijd schrijftaal, Middelnederlands volkstaal (spreektaal).
• Geleidelijk meer aandacht voor teksten in het Middelnederlands.

Wanneer waren de middeleeuwen?

Welke drie standen waren er in de middeleeuwen?

Waarom werden verhalen in de middeleeuwen mondeling overgeleverd ?

Waarom waren de teksten op rijm?

Welke taal werd er toen in Nederland gesproken?

Weet je nog iets van het eerste geschreven Middelnederlandse zinnetje?

Volgende les:

Literaire ontwikkelingen:

• Ridderromans & hoofsheid
• Dierverhaal

Meer weten?

• literatuurgeschiedenis.org
• Schooltv: Middeleeuwen

Nu

Lees in je middeleeuwse werk!

Tip: markeer opvallende/belangrijke passages.