5VWO-Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Verlichting

Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

0

Verlichting

Voltaire (1694-1778)

Kritiek op geloof
* 'aardbeving van Lissabon was géén straf van God'

* dingen niet zomaar aannemen, omdat de kerk het zegt

* logisch redeneren om zaken te verklaren

Verlichtingsideeën

- verstand en rede gebruiken (rationalisme en empirisme)

- strijden tegen misbruik van kerk en staat:

* tegen absolutisme (voor volkssoevereiniteit)

* voor religieuze tolerantie

* tegen standensamenleving

> verschil tussen gematigde en radicale stromingen

Verlichtingsfilosofen

- Benedictus de Spinoza (1632-1677)

- John Locke (1632-1704)

- Charles de Montesquieu (1689-1755)

- Voltaire (1694-1778)

- Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

- Immanuel Kant (1724-1804)

Verlicht absolutisme

absolute vorsten lagen onder vuur door Verlichting

mogelijke reacties:

- censuur/onderdrukking

- verlicht absolutisme

Verlicht absolutisme

'een bestuursvorm waarin een absoluut vorst het algemeen belang op een rationele manier zegt te dienen'

Verlichte  vorsten

- Frederik de Grote (Pruisen)

- Catharina de Grote (Rusland)

- Jozef II (Oostenrijk)

Bij welke "denker" past het nadenken over de rol van God in wat er op aarde gebeurt?

1. Spinoza
2. John Locke
3. Montesquieu
4. Socrates

Waarom is de Trias Politica belangrijk?

1. Voorkomt machtsmisbruik
2. Meer mensen besturen het land
3. koning wil ondersteuning
4. Wilde Montesquieu

Maatregel pas wel bij een verlicht absoluut vorst

Maatregel past niet bij een verlicht absoluut vorst

De vorst verhoogt de belasting op grond en gebouwen; de kerk hoeft deze belasting niet te betalen:

De vorst benoemt John, de zoon van een timmerman, tot kapitein in het leger vanwege zijn kwaliteiten

Om overstromingen in de toekomst te voorkomen, richt de vorst een instituut van waterbouwkunde op

De vorst besluit dat burgers in steden met meer dan 10.000 inwoners hun eigen bestuur mogen kiezen

Om welke reden schaften sommige verlichte vorsten wel bepaalde privileges van de kerk af, zoals vrijstelling van het betalen van bepaalde belastingen, maar niet de privileges van de adel?

1. De adel bezat militaire macht, de kerk niet. De kerk kon zich daardoor moeilijker verdedigen tegen een koning.
2. De kerk was rijker dan de adel en was daardoor een belangrijk doelwit van verlichte vorsten op zoek naar geld.
3. Het volk luisterde vooral naar de adel, niet naar de kerk. De kerk kon dus gemakkelijker worden aangepakt.
4. Veel verlichte vorsten moesten weinig van religie hebben. De macht van de kerk moest daarom worden verkleind.

In de Nederlandse Republiek hadden burgers een relatief grote vrijheid van meningsuiting.
Welke twee verklaringen hiervoor zijn juist?

1. Burgers in de Republiek hadden het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking in Europa.
2. Censuur in de Republiek was gemakkelijk te omzeilen door het versnipperde bestuur.
3. In de Republiek bestond een relatief hoge mate van religieuze tolerantie.
4. In landen zonder een vorst hebben burgers altijd meer vrijheid dan in landen met een vorst.

Verlichtingsfilosofen

- Benedictus de Spinoza (1632-1677): God niet zien als persoon, maar alleen natuurlijke processen als goddelijk zien

- John Locke (1632-1704): mensen hebben natuurlijke rechten; regering regeert op basis van sociaal contract

- Charles de Montesquieu (1689-1755): Trias Politica

- Voltaire (1694-1778): geloof is dogmatisch; zoeken naar logische rederingen

- Jean-Jacques Rousseau (1712-1778): volkssoevereiniteit

- Immanuel Kant (1724-1804): 'durf te denken' (rationalisme en empirisme samenbrengen)