4.1 t/m 4.4

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Nederlands

Grammatica en spelling (B-boek)

H 4                   Spellingsregels (blz. 189 e.v.)

4.1                      Meervoud

4.2                     Tussenletters

4.3                     Aan elkaar of los

4.4                     Einde op -e of -en?

Lesdoel

Je kunt de meest voorkomende spellingsregels correct toepassen.

4.1 Meervoud

Uitleg

Onbeklemtoond -ik, -el, -et, -es (geen dubbele medeklinker)

havik - haviken

middel - middelen

dreumes - dreumesen

woorden op -ee

zee- zeeën

wee - weeën

woorden -ie

Met klemtoon

knie- knieën

industrie - industrieën

Zonder klemtoon

porie- poriën

bacterie- bacteriën

Uitleg

Schrijf -s aan het woord vast, ook na e, é, eau, en ui 

café - cafés 

bureau - bureaus

Gebruik 's als je het woord anders verkeerd uitspreekt

alinea - alinea's

tosti - tosti's

Gebruik ook -'s na afkortingen

dvd - dvd's

Latijnse woorden

museum - musea/museums

criticus - critici

kopie

medicus

Meervoud van museum

1. musea's
2. museums
3. museaum's
4. musea

Meervoud van criterium

1. Criteria's
2. Criterium's
3. Criteria
4. Criteriums

shampoo

accu

4.2 Tussenletters

Uitleg

Een samenstelling is een combinatie van twee of meer woorden.

Vaak staan er tussen de woorden tussenletters.

Schrijf -en- in een samenstelling als het linkerwoord (lw) een zelfstandig naamwoord is met alleen een een meervoud op -en:

tomaat + soep = tomatensoep

hond + hok = hondenhok

erwt + soep = erwtensoep

Uitzonderingen:

1. Het lw heeft een meervoud op -en én -s:

hoogtes en hoogten, dus: hoogtepunt

2. Het lw heeft geen meervoud: tarwebloem

3. Van het lw is er maar één: maneschijn 

4. Het lw is een bijvoeglijk naamwoord of een werkwoord:

rodekool, verrekijker

5. Het lw versterkt het rechterwoord: beresterk

6. Ouderwetse samenstellingen: bakkebaard 

zon + scherm

laden + kast =

Uitleg

-s-

Schrijf -s, als je die klank in vergelijkbare samenstellingen ook hoort:

personeelsbeleid, dus ook personeelschef

stationsplein, dus ook Stationsstraat

4.3 Aan elkaar of los

Aan elkaar 

• samenstellingen (ook al wordt het nieuwe woord erg lang)

       ziektekostenverzekeringspolis

• woorden met er-, hier-, daar- en waar- plus een voorzetsel: erop, hierin, daarmee, waarvan
• getallen tot en met het woord duizend

       3510 = drieduizend vijfhonderdtien

Koppelteken

Dit is het leesteken dat onderdelen van samenstellingen of samenkoppelingen met elkaar verbindt. Je gebruikt dit bij:

• een deel van een samenstelling bestaat uit een naam, letters, cijfers, afkorting of tekens:
  mbo-opleiding, tv-gids, dvd-hoesje, A4-formaat, het @-teken
  EHBO-cursus, een 3-jarige opleiding, de zaak-Wilders

Koppelteken

• Als het eerste deel begint met de voorvoegsels
  niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester-, Sint-

Sint-Nicolaas, oud-burgemeester, niet-rokers, ex-vriend, non-actief, assistent-trainer.

Koppelteken

• Als de uitspraak anders onduidelijk is:
  auto-onderdelen, toe-eigenen
  

• het woord een samengestelde aardrijkskundige naam of afleiding is:
  Centraal-Europa, Zuid-Amerika,
  Noord-Hollandse ..., Oost-Europese ...

Koppelteken

• Als de woorden een vaste combinatie zijn:

kant-en-klaarmaaltijden, 

kat-en-muisspel, 

nek-aan-nekrace,
mond-op-mondbeademing

Wat is het verschil tussen 

1) grote teennagel en

2) groteteennagel? 

Wel of geen koppelteken?

1. politieagent
2. politie-agent

Wel of geen koppelteken?

1. minimuminkomen
2. minimum-inkomen

Welke is goed?

1. paraplu inspectie
2. parapluinspectie
3. paraplu-inspectie

4.4 Einde op -e of -en?

Koos en Ine zijn te laat. Beide(n) hebben zich verslapen

1. Beide
2. Beiden

De computer en de printer zijn nieuw. Beide(n) worden vandaag aangesloten

1. Beide
2. Beiden

Ik heb vandaag iedereen gesproken. Sommige(n) vinden mijn voorstel niet goed.

1. Sommige
2. Sommigen

Dus:

-en als ze op personen slaan en zelfstandig zijn

-e als ze terugverwijzen naar eerder in de zin.

Aan de slag

GS 4.1, opdracht 1, 2

GS 4.2, opdracht 1, 2

GS 4.3, opdracht 2, 5

GS 4.4, opdracht 2

KLAAR?

De extra opdrachten

tot de volgende les