Nederlands-Indië §3 ErfC

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

V2A

30-05-2024

Modern Imperialisme

Weet je het nog?

Wat is een kenmerk van modern imperialisme in de late 19e en vroege 20e eeuw?

1. De verspreiding van religieuze overtuigingen door zendelingen.
2. De opkomst van nationale staten in Europa.
3. De economische uitbuiting van kolonies door Europese grootmachten.
4. De massale migratie van Europeanen naar Azië.

"De oorspronkelijke bevolking wordt verdreven of sterft aan ziektes en wordt vervangen door slaven."

Waar gebeurde dit?

1. Afrika
2. Amerika
3. Afrika en Azië
4. Azië

vroeger

later

modern imperialisme

industriële revolutie

"De Europeanen bouwden handelsposten langs de kust, maar het binnenland bleef lang onbekend gebied"

Waar was dit het geval?

1. Afrika
2. Amerika
3. Afrika en Azië
4. Azië

 superioriteitsgevoel

Afzetmarkt

Europese landen concurreren met elkaar om wie de meeste macht heeft 

Door de industriële revolutie zijn er veel grondstoffen nodig om de machines draaiende te houden 

Economische oorzaak

modern imperialisme 

Politieke oorzaak

modern imperialisme 

Culturele oorzaak

modern imperialisme 

Welke zin past het best bij superioriteitsdenken?

1. Zij wilden dat de inheemse bevolking hun eigen land zouden besturen
2. Zij wilden de inheemse bevolking opvoeden en beschaving bijbrengen
3. Zij wilden fabrieken in de koloniën bouwen om mensen aan werk te helpen
4. Zij wilden het oerwoud beschermen tegen houtkap en diersoorten beschermen

Waarom was een groot imperium in de 19e eeuw voordelig voor een Europees land? Sleep naar het plaatje.

Europese fabriekseigenaren hadden eenvoudig toegang tot afzetmarkt en grondstoffen

Europese werkgevers konden goedkoop arbeiders uit de koloniën halen

Het Europese land kreeg betere wapens en snellere verbindingen

Het gaf Europeanen het gevoeldat zij tot een belangrijk land behoorden

Bekijk de bron

Bron: Uit het Amerikaanse boek Types of mankind (‘mensentypen’) uit 1854.

Bovenaan staat een witte Griek en een Griekse schedel. In het midden staat een zwarte Afrikaan en de schedel van een in Amerika geboren zwarte Afrikaan.

Onderaan staat een jonge chimpansee en de schedel van een jonge chimpansee.

Welk begrip past het best bij de bron?

Lesdoelen 5.3

1. Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond.

2. Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde.

3. Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten.

Schrijf de doelen in je schrift.

Schrijven = beklijven!

Lezen en uitleg 5.3

Lees mee!
Markeer!

Blz. 86

Bekijk de video (15 min.)

Je kan deze video ook aan het eind bekijken.
Kies zelf wat het handigst is voor jou.

Bekijk de video (15 min.)

Je kan deze video ook aan het eind bekijken. Kies zelf wat het handigst is voor jou.

Ontstaan van Nederlands-Indië 1

• Middeleeuwen: kleine groep adel, meeste mensen boer
• 17e/18e eeuw: VOC sticht handelsposten
• 1799: VOC failliet....
• Nederlandse staat neemt alle bezittingen (ook gebieden) over van de VOC

Ontstaan van Nederlands-Indië 2

•        De kolonie Nederlands-Indië ontstaat.
  
• In eerste instantie heeft de plaatselijke adel nog veel macht
• Plaatselijke adel wordt (vaak met geweld) onderworpen
•        Begin 20e eeuw: NL is in heel Nederlands-Indië de baas

  Zet in de goede volgorde (van vroeg naar laat - van links naar rechts)

A

B

C

E

F

D

Het Javaanse vorstendom Mataram ontstaat

Batavia wordt de hoofdstad van Nederlands-Indië

Overal in het gebied zijn Nederlanders de baas

De VOC gaat failliet

De VOC richt op verschillende eilanden handelsposten op

De Nederlandse staat maakt van de VOC bezittingen een kolonie

Geef zo kort - maar duidelijk - mogelijk antwoord op leerdoel 1:

'Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond'

Bestuur van Nederlands-Indië 1

• Nederlanders voerden een indirect bestuur 
• Gouverneur-generaal aan het hoofd (= Nederlander)
• Geholpen door NL'se ambtenaren en inheemse vorsten

Bestuur van Nederlands-Indië 2

• Verdeel-en-heerspolitiek om controle te bewaren
• = inheemse vorsten werden tegen elkaar uitgespeeld zodat ze niet gezamenlijk in opstand kwamen
• Gewone bevolking had niets te zeggen

Geef in je eigen woorden een omschrijving van het begrip 'indirect bestuur'

Zet de bestuurders in de juiste volgorde. Van machtig (bovenaan) naar minst machtig (onderaan)

Inlandse vorsten

Gouverneur-generaal

Nederlandse regering

De inheemse bevolking

Wat was het doel van de verdeel-en-heerspolitiek die Nederland voerde?

1. Het bevoordelen van sommige vorsten zodat ze niet samen in opstand zouden komen
2. Het voorkomen van een oorlog met Groot-Brittannië en Frankrijk
3. Nederland wilde de verschillende eilanden opdelen in onafhankelijke vorstendommen
4. Nederland wilde zo de voor- en tegenstanders van het modern imperialisme tegen elkaar uitspelen

Hoe is de bevolking verdeeld?

De bevolking bestaat uit grofweg drie groepen:
1: Europeanen
2: Oosterlingen - zoals Chinese en Japanse landeigenaren
3: Oorspronkelijke bewoners.
Elke groep heeft een eigen status, met bijbehorende rechten en plichten.
Het is de bedoeling dat tussen de groepen weinig contact is, laat staan op het gebied van liefde en vriendschap - de rangorde is leidend. Toch gaan sommige mensen uit verschillende groepen relaties aan. Soms stiekem, maar soms ook openlijk.

Er ontstaat een 4e groep: Indo-Europeanen.

Cultuurstelsel 1

• Nederland richt zich op exploitatie van de kolonie 
• = zorgen dat de kolonie geld oplevert
• 1830: op Java wordt het cultuurstelsel ingevoerd

Cultuurstelsel 2

• Javaanse boeren moeten 20% land bebouwen met koffie, tabak en suiker
  
•       Cultuurproducten zorgen in Europa voor hoge winsten
  
•       Drama voor Javaanse bevolking: hongersnoden!
  

Cultuurstelsel 3

• Liberalen zijn voor vrije economie
• Liberale ondernemers willen eigen bedrijven beginnen in Nederlands-Indië
  
•     1870 cultuurstelsel wordt afgeschaft. Voortaan vrije arbeid

Geef een voorbeeld van een 'cultuurproduct'.

Welke Nederlandse politieke stroming was tegen het cultuurstelsel?

1. De sociaal-democraten
2. De liberalen
3. De confessionelen (gelovigen)
4. De feministen

Waarom was deze stroming tegen het cultuurstelsel?

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

koffie, suiker en tabak

hongersnoden tot gevolg

NL'se regering bepaalt wat er geproduceerd wordt

Ondernemers mogen eigen plantage of fabriek beginnen 

Boeren  moeten 20% van land verbouwen voor NL

Javanen werken in loondienst voor Europeaan

Ethische politiek

In het kort....

In 1816 koloniseert Nederland na eeuwen van handel de Indische archipel.

Om de kolonie winstgevend te maken voert Nederland in 1830 het cultuurstelsel in, waarbij de bevolking een vijfde van de landbouwopbrengsten afstaat.

De bevolkingsopbouw in Nederlands-Indië kent een sterke hiërarchie: eerst de Europeanen, dan oosterlingen en tenslotte de oorspronkelijke bevolking. Kinderen geboren uit Europeanen en inlanders zijn Indo-Europeanen.

Vanaf begin twintigste eeuw erkent de regering de uitbuiting in Nederlands-Indië. Ze voeren de Ethische Politiek in: er komt onderwijs, gezondheidszorg en meer rechten voor de oorspronkelijke bevolking.

In de praktijk blijft uitbuiting bestaan. Dat wakkert het nationalisme aan. De bevolking verzet zich tegen het gezag!

Samenvattende video

Bekijk de video in de volgende slide als je wilt/tijd hebt. Je kan deze video ook bewaren voor het leren voor de toets. 

Beschrijf wat je ziet in de afbeelding.

Leg uit wat het cultuurstelsel inhield en hoe het systeem werkte.

Noem twee belangrijke gevolgen van het cultuurstelsel voor de inheemse bevolking van Nederlands-Indië.

Wie is de auteur van het beroemde Nederlandse boek "Max Havelaar", en onder welk pseudoniem werd het boek gepubliceerd?

1. Eduard Douwes Dekker onder het pseudoniem Piet Paaltjens
2. Eduard Douwes Dekker onder het pseudoniem Multatuli
3. Herman Heijermans onder het pseudoniem Multatuli
4. Louis Couperus onder het pseudoniem Eduard Douwes Dekker

Hoe droeg het cultuurstelsel bij aan de economische situatie in Nederland in de 19e eeuw?

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen.

Begrippen uit deze les

Nederlands-Indië

Gouverneur-Generaal

Verdeel-en-heerspolitiek

Exploitatie

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

Hoe goed begreep je deze les?

😒🙁😐🙂😃