5.3 Stamboomonderzoek deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.3 Stamboomonderzoek 

5.3 Leerdoelen

Je leidt de kans op een bepaald genotype en fenotype bij de nakomelingen af uit een monohybride kruising met:

7. ... een dominant en een recessief allel bij zowel een autosomaal als bij een X-chromosomaal gen. 

8. ...een codominant of intermediair fenotype.

9. ...multipele allelen. 

10. ...letale allelen.

5.3 Begrippen

Voor we aan de slag kunnen met erfelijkheidsvraagstukken, moeten een paar begrippen helder zijn! 

Korte herhaling van klas 2...

Stamboom, dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, monohybride kruising, X-chromosomaal, Onvolledig dominant, Intermediair, Multipele allelen, Codominant, Letale allelen. 

Belangrijk bij een kruising

P generatie: de beide ouders

F1 generatie: de kinderen van de P generatie

F2 generatie: de kinderen bij doorkruisen van de individuen van de F1 generatie (kleinkinderen van P).

Monohybride kruisingen

Bij een monohybride kruising kijken we naar de overerving van 1 enkel gen. 

Met een stamboom kan je helderheid krijgen over de overerving van een eigenschap. 

Stamboom

In een stamboom let je goed op de legenda.

           

            Man

            Vrouw

Onthouden!

Om te zoeken naar welk allel dominant is bij een autosomale overerving:

Ga op zoek in de stamboom naar een kind met een afwijkend fenotype dan beide ouders.

Je weet dan de genotypes van ouders (Aa) en kind (aa).

Oefenen stamboom

Welke eigenschap is dominant?

Wat is het genotype van:

4?

5?

7?

Tekst

Oefenen stamboom (2)

a) eigenschap C

b) Aa

c) Aa

d) AA of Aa

Monohybride kruisingen

- 'Gewoon' =  autosomale overerving

- X-chromosomale overerving

- Intermediair fenotype (autosomaal)

- Multipele allelen met codominantie (autosomaal)

- Letale allelen (autosomaal)

Monohybride kruisingen

- 'Gewoon' =  autosomale overerving

- X-chromosomale overerving

- Intermediair fenotype (autosomaal)

- Multipele allelen met codominantie (autosomaal)

- Letale allelen (autosomaal)

Twee zwarte cavia's krijgen een nestje jonge cavia's, waarvan 2 zwart en 2 wit. Het genotype van de ouders was...

1. Aa
2. AA
3. aa

A = zwart, a = wit

P: Aa x Aa

Kruisingsschema

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Onthouden!

Een verhouding 3:1 of 75%/25% van een eigenschap in de nakomelingen wijst altijd op een kruising van 2 heterozygote ouders, want...

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

In een caviafamilie is de helft van de caviababy's zwart en de andere helft is wit, wat zijn de genotypen van de ouders?

1. Aa x Aa
2. AA x aa
3. Aa x aa
4. aa x aa

https:

Monohybride kruisingen

- 'Gewoon' =  autosomale overerving

- X-chromosomale overerving

- Intermediair fenotype (autosomaal)

- Multipele allelen met codominantie (autosomaal)

- Letale allelen (autosomaal)

X-chromosomale overerving

Allelen op het X-chromosoom erven anders over omdat een man maar één 

X-chromosoom heeft.

Notatie: XA en Xa , Y/Y ^-

Vrouw:  XX

Man: XY

Onthouden!

Een jongen erft altijd het X chromosoom van moeder én bij hem geldt fenotype = genotype

Een meisje erft altijd het X chromosoom van vader. Heeft de vader het dominante fenotype dan alle dochters ook.

Oefenen X-chromosomaal (3)

Hieronder staat een stamboom. De personen die met grijs aangegeven zijn, hebben een ziekte. De rode personen zijn gezond. De ziekte wordt veroorzaakt door een gen dat X-chromosomaal is. Vrouw 7 is in verwachting van kind 11. De baby blijkt een meisje te zijn. Hoe groot is de kans dat meisje 11 de ziekte heeft?

 

https: