Geslachtsgebonden overerving (Wet)

• Biologie
• Secundair onderwijs

Wat merk je op in de stamboom ?

Hemofilie is een voorbeeld van een:

1. Geslachtsbonden dominante aandoening
2. Autosomale dominante aandoening
3. Geslachtsgebonden recessieve aandoening
4. Autosomale recessieve aandoening

Geslachtsgebonden overerving

Doelstellingen

- Je kan de begrippen autosomale en hetersomale overerving onderscheiden en beschrijven.

- Je kan geslachtsgebonden overerving interpreteren en toelichten.

- Je kan in vraagstukken, stambomen en kruissingschema's geslachtsgebonden overerving toepassen.

- Je kan voorbeelden van X- en Y-gebonden genen toepassen.

- Je kan de begrippen hollandrishe overerving in de juiste context toepassen.

44 autosomen + 2 heterosomen

(XY = man) (vrouw = XX)

Beschrijf nu bondig, in eigen woorden wat het verschil is tussen autosomale en heterosomale overerving

Walter heeft een erfelijke aandoening.
Zijn beide ouders hebben het allel voor deze ziekte ook, maar zijn gezond.
Van welk type overerving is deze ziekte een voorbeeld?

1. autosomale, dominante overerving
2. autosomale, recessieve overerving
3. geslachtsgebonden, dominante overerving
4. geslachtsgebonden, recessieve overerving

Koen heeft een erfelijke aandoening. De ziekte werd door de moeder doorgegeven. Bij moeders komt de ziekte bijna nooit tot uiting. Van welk soort overerving is deze ziekte een voorbeeld?

1. autosomaal, dominant
2. autosomaal recessief
3. geslachtsgebonden dominant
4. geslachtsgebonden, recessief

Wat is de (theoretische) kansverdeling voor het geslacht bij nakomelingen?

1. 25% vrouw 75% man
2. 25% man 75% vrouw
3. 50% vrouw 50% man
4. onbepaald

In de praktijk:

1. worden er meer meisjes geboren
2. worden er meer jongens geboren
3. worden er evenveel meisjes als jongens geboren

De man bepaalt het geslacht.

De theoretische verdeling is 50%/50% 

Genen op het Y-chromsoom

Hoe het Y-chromosoom het geslacht bepaalt.

Holandrische overerving.

Hier liggen unieke genen

Genen op het X-chromosoom

Hemofilie

Kleurenblindheid

Duchennes spierdystrofie

Bepaal het genotype een vrouw dat een dochter heeft met hemofilie.

1. 
2. 
3. 
4. 

Een vrouw die drager van het allel voor Duchennes spierdystrofie (X-gebonden, recessief)
Wat is de kans dat ze een dochter krijgt die lijdt aan de ziekte?

1. 1/2
2. 1/8
3. 1/4
4. 1

Antwoord

Vrouw = XAXa

Man = XAY of XaY

XAXa x XAY                      OF               XAXa x XaY

P(XaXa) = 0                                           P(XaXa) = 1/4

1/2 x 0= 0                                               1/2 x 1/4 = 1/8

Totale P(XaXa) = 1/8

Een vrouw die drager van het allel voor Duchennes spierdystrofie.
Wat is de kans dat ze een zoon krijgt die lijdt aan de ziekte?

1. 1/2
2. 1/8
3. 1/4
4. 1

Antwoord

Vrouw = XAXa

Man = XAY of XaY

XAXa x XAY                      OF               XAXa x XaY

P(XaY) = 1/4                                           P(XaY) = 1/4

1/2 x 1/4 = 1/8                                       1/2 x 1/4 = 1/8

Totale P(XaY) = 1/8 + 1/8 = 1/4

Anneke krijgt nieuwe buren. Ze heeft gehoord dat het gezin drie kinderen telt, alle drie ongeveer van haar leeftijd. Ze is dan ook benieuwd of het jongens of meisjes zijn.

Wat is de kans dat er twee jongens zijn en één meisje?

1. 1/8
2. 3/2
3. 3/8
4. 1/2

Antwoord

P(jongen) = 1/2 = P(meisje)

JJM                              OF                   MJJ         OF          JMJ

1/2 x 1/2 X 1/2                                 1/2 x 1/2 X 1/2        1/2 x 1/2 X 1/2

1/8                                  +                   1/8                        +   1/8

= 3/8

De stamboom toont de overerving van een bepaalde afwijking (individuen met het afwijkende fenotype zijn zwartingekleurd). 

Welk overervingsmechanismen kunnen hier mogelijks van toepassing? Autosomaal of geslachtsgebonden ? Recessief of dominant?

Bepaal het genotype van alle leden van de stamboom.
Voeg een foto of scan toe van jouw oplossing.

Wat is de kans dat individu 15
een kleurenblinde zoon krijgt als je weet dat haar partner niet kleurenblind is.
Voeg een foto of scan toe van jouw oplossing.