Laatste les

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Planning

• Overzicht toetsstof
• Tips hoe te leren
• Uitleg wat jullie willen/korte herhaling met tussendoor vragen (inlog)
• Enquête
• Keuzemogelijkheid
• Iets leuks

Stof proefwerkweek

• 1.1 – Jagers en boeren 
• 1.2 – De eerste boeren 
• 2.2 – Politiek in Athene 
• 2.4 – De verspreiding van de Griekse cultuur 
• 3.1 – De verovering van een groot rijk 
• 3.4 – Christendom in het Romeinse Rijk 
• 4.1 – Leven op platteland 
• 4.2 – Keizers, koningen en heren 
• 5.1 – Handel en de opkomst van steden 
• Vaardigheden (bijschrift, beeldbron, continuïteit, verandering, feit en mening, chronologie, tekstbron en kaart) 

Hoe bereid jij je voor voor de laatste toets geschiedenis

Tips

• Lezen = niet leren
• Begrippen, leerdoelen (laatste pagina hoofdstuk)
• Vaardigheden oefenen
• Nakijken opdrachten
• Flashcards maken
• Wees specifiek tijdens de toets. Laat zien wat je kunt!

1.1: Jagers en verzamelaars

• Van mensaap naar mens
• Steeds meer hersenen
• Neanderthaler
• Jagen en verzamelen, rolverdeling?
• Prehistorie, hoe weten we dingen?
• Wat weten we NIET?

1.2: De eerste boeren

• Eerste akkerbouw ontstaat (9000 v. Chr.)
  
• Kleine stapjes ontwikkeling
• Veeteelt
• Landbouw = akkerbouw + veeteelt
• Belangrijkste verandering
• Agrarische revolutie, 3 fasen
• 1) Klimaatverbetering. Op 1 plek blijven
• 2) Experimenteren landbouw
• 3) Levensnoodzaak

Bonen, wild graan, dieren

Laatste punt vragen: waarom daar juist steden en schrift?

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Vaste woonplaats
• Sommigen rijker dan anderen. Verschillen economie
• Sociale verschillen
• Verandering cultuur
• Meer ziekten, waarom?

Wat is economie? alles wat te maken heeft met manier waarop mensen in hun onderhoud voorzien en de manier waarop de opbrengsten van werk onderling worden verdeeld

Gezondheid: harder werken, eerder ziek (leven met dieren, niet gevarieerd eten)

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen vóór
de agrarische revolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen
tijdens de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

2.2: Politiek in Athene

• Wat is politiek? 
• Besluiten nemen door stad of land
• Staatsvormen (noem er 4)
• Bestuur Athene (plaatje)
• Burgerrecht
• Verschillen toen en nu?
• Einde: Alexander de Grote

3.1: De verovering van een groot rijk

• Eerst Koning, toen Republiek
  
• 2 consuls en senaat
• Consuls: machtigst, gekozen, vetorecht, legerleiding tijdens oorlog
• Senaat: stelt wetten vast
• Veroveren gebieden: Romeinse Rijk. Hoe kan dat?
• Republiek → Keizerrijk
  
• Machtige generaals, zoals?
• Pax Romana

   

REPUBLIEK

VETO

CONSUL

SENAAT

Land dat bestuurd wordt door een of meer gekozen leiders

Belangrijkste bestuurder en legeraanvoerder in de Romeinse Republiek

Recht om een beslissing tegen te houden

Groep Romeinse bestuurders. Leden kwamen uit rijke Romeinse families

Julius Caesar was de eerste keizer van het Romeinse Rijk

1. Waar
2. Niet waar

Waarom werd Julius Caesar vermoord?

1. Hij was een slechte keizer
2. Hij werd te machtig
3. Hij had de keizer beledigd
4. Hij had een veldslag verloren

4.1 - Leven op het platteland

• Aparte koninkrijken (verandering op welk gebied?) 
• Agrarische samenleving? Steden? (verandering op welk gebied?)
• Veel oorlog, geen handel
• Stedelingen (nijverheid) naar platteland als boer
• Domein: hoe zag dat eruit?
• Horigen + ....
• Herendiensten
• Hofstelsel = economisch systeem!

Horigen

1. Boeren met een eigen stukje land
2. Boeren die wonen en werken op land heer

Herendiensten zijn klusjes die een vrije boer moest doen voor de heer

1. Juist
2. Onjuist

Horigen moesten in tijden van oorlog meevechten in het leger van de heer

1. Juist
2. Onjuist

4.2 - Keizers, koningen en heren

• Frankische Rijk (Germaans volk)
• Clovis verenigt volk + breidt uit
• Goede legerleider + samenwerking kerk
• Hoogtepunt jaar 800. Karel de Grote
• Leenstelsel, hoe werkt dat?
• Rijk valt uit elkaar: Frankische recht na dood
• Bestuur verzwakt - leenstelsel
• Aanvallen buitenaf

De bevolking groeit, de opbrengst uit landbouw moet omhoog.
Hoe deden boeren dat?

1. Boeren gingen nieuwe technieken uitproberen.
2. Boeren waren verplicht om harder te werken.
3. Ze ontdekten dat van mest graan beter groeit.
4. Niet, hoe kan er nou meer groeien?

De opbrengst uit landbouw nam toe, er was eten genoeg.
Wat was een gevolg daarvan?

1. De bevolking groeide, niet iedereen had een huis.
2. Nieuwe beroepen, want niet meer iedereen was boer.
3. Boeren werkten minder hard, er was immers eten genoeg.
4. Het voedsel lag te rotten in de opslagplaatsen.

Zet de ontwikkelingen in de juiste volgorde in de tijd

1

2

3

4

Meer voedsel en een grotere bevolking 

Handel onstaat bij kruispunten, kloosters en kastelen

Het ontstaan van het drieslagstelsel en ontginnen van woeste gronden 

Er ontstaan dorpen en de samenleving verandert 

5.1 - Handel en de opkomst van steden

• 1000: bloei handel en nijverheid + steden
• Door groei landbouwopbrengst (drieslagstelsel) en ontginnen gronden
• Agrarisch-stedelijke samenleving?
• Geldeconomie, niet altijd te ruilen
• Betaling hofhouding + leger
• Lastig: iedereen eigen munt
• Handelssteden. De Hanze
• Afspraken leveranciers, bescherming

Keuzes

• Samenvatting maken (zelf of samen). Ik heb schema's voor jullie
• Extra uitleg
• Opdrachten maken van
• Leren/lezen/woordjes leren
• Geen IPAD of muziek
  

Ik ga/ik wil

Extra uitleg

Zelf een samenvatting maken

Samen een samenvatting maken

Opdrachten maken van paragrafen 5 en 6 van elk HST

Leren