Les 7. 3.8

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

Tas van tafel

Laptop pakken & in Lesson-Up

Pen, potlood & notitieschrift pakken

Planning

Deze les:

- Terugblik 3.7

- Uitleg LessonUp met leerdoelen 3.8

- Zelfstandig werken aan leerdoelen

Eiwitsynthese

Is de DNA streng hiernaast de coderende of matrijsstreng?

Hoe weet je waar de code van een eiwit in het DNA begint/eindigt?

Welke streng is dan het gen?

We hebben twee strengen DNA. Deze zijn verschillend van elkaar en dus krijg je andere aminozuren. De coderende streng bevat het gen. De matrijsstreng staat daar tegenover en bevat dus niet het gen. 

Noteer hier de RNA code van het startcodon en het stopcodon

(T2, 3p)Een stuk DNA heeft een matrijsstreng van de volgende code ATGCCAATT.
1. Welke coderende streng hoort hierbij?
2. Welke RNA code hoort hierbij?
3. En welke aminozuren?

Bij sommige insecten is 15% van het genetisch materiaal hoog repetitief. Dat wil zeggen dat een stuk genetische code steeds maar weer terugkeert.
Zo komt er in de coderende streng van het genoom een lang stuk voor waarin vele malen de basevolgorde ATAA achter elkaar geplakt is.

Voor maximaal hoeveel verschillende aminozuren codeert dit repetitieve materiaal? Leg je antwoord uit (I, 3p)

Translatie

Met behulp van de code op het mRNA bevestigd tRNA de aminozuren

tRNA heeft dus de anticodon ten opzichte van mRNA

U-A
G-C

Dit gebeurt allemaal in de ribosomen in een cel

Wat zou de anticodon van het tRNA zijn bij glutamine en glutaminezuur

Doel

Je kunt beredeneren hoe omgeving en DNA samen de vorm en functie van cellen en organismen bepalen door genregulatie

Je kunt uitleggen hoe erfelijk eigenschappen op het DNA liggen.

typen DNA

structuurgenen: bevatten code voor een eiwit

regulatorgenen: beïnvloed de expressie van andere genen 

niet-coderend DNA: bevat geen code voor eiwitten (95%)

Samengevat

1. Een gen komt tot expressie op het moment dat de DNA-code van dat gen gebruikt wordt om een eiwit te maken
2. Ontwikkeling, Cel-differentiatie en cel-activiteit verschillen door expressie van verschillende genen in verschillende celtypen. 
3. Welke genen tot expressie komen wordt bepaald door signalen in of buiten de cel.

Epigenetica

code gelijk, expressie veranderd door epigenetische factoren

bv blokkering transcriptie door methylering 
(het koppelen van CH3 aan een nucleotide)

soms erfelijk, meestal niet

Doelen

Je weet wat een genoom is en kunt uitleggen hoe dit kan veranderen door toevallige mutaties of menselijk ingrijpen.

Je kent mogelijke oorzaken en gevolgen van mutaties

Je kent een aantal toepassingsmogelijkheden van genetische modificatie.

Genoom

alle genen op alle 46 chromosomen samen

mutatie

wijziging in genetische informatie t.o.v. normaal

positief: nieuwe eigenschap

negatief: ziekte / dood

neutraal: geen effect

door: mutagene stof / straling

Het syndroom van Down

genoommutatie:

aantal chromosomen anders

chromosoom

mutaties

gen

mutatie

leg uit waardoor in een gen het verwijderen van één base meer effect heeft dan het wijzigen van een base in het DNA.

Genetische ziektes

Waarom zijn genetische ziektes zo moeilijk te voorkomen?

Waarom zijn genetische ziektes zo moeilijk te genezen?

Diabetes type I

Patiënten produceren zelf geen insuline

Vroeger werd dit uit de alvleesklier van (overleden) varkens gehaald. 

Nadelen?

Insuline productie

Insuline wordt tegenwoordig geproduceerd door bacteriën.

Hiervoor is een plasmide met een menselijk insuline gen geplaatst in een bacterie

Genetische modificatie

Een kunstmatige verandering in het DNA van een organisme

Als het nieuwe gen van een ander organisme afkomstig is dan noem je het gemodificeerde organisme transgeen

Voedseltekorten

Door gebruik te maken van genetische modificatie kan voedsel veel grootschaliger verbouwd worden.

Gouden rijst bevat een gen voor vitamine a. 

Gevolgen?

gentherapie: modificatie menselijk DNA mbv virussen

cellen kloneren

geproduceerde antistoffen worden gebruikt voor inentingen (oa rabiës)

(niet vaccins!)

of voor bloedonderzoek (diagnose)

Huiswerk

Basiskennisvragen 3.8

Uitwerken leerdoelen deze LessenUp