10.7 Biotechnologie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 10 DNA

10.7 Biotechnologie

Noem enkele soorten mutaties

Leg uit hoe het DNA repair systeem werkt.

Leg uit op welke twee manieren kanker kan ontstaan.

Welke twee mechanismen in de celdeling dragen bij aan het ontstaan van genetische variatie?

Kort gezegd: 

- Crossing-over is een specifiek mechanisme binnen recombinatie dat plaatsvindt tijdens de meiose I en leidt tot nieuwe combinaties van allelen binnen een chromosoom.

- Recombinatie in bredere zin omvat ook andere processen die genetische diversiteit bevorderen zoals de willekeurige combinatie van twee gameten met unieke genetische samenstellingen.

Leerdoel

• Je kunt de verschillende technieken en toepassingen van biotechnologie beschrijven.

Biotechnologie

Technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens.

• Gist: wijn, bier, brood
• Chymosine (enzym van kalf): kaas
• Melkzuurbacteriën: zuukool, yoghurt
• Planten veredelen
• Dieren fokken (IVF)
• Planten (weefselkweek): geneesmiddelen, insecticiden, geur en smaakstoffen
• Polyploïdie: opbrengst vergroten van cultuurgewassen

Kort gezegd: het gebruik van colchicine om polyploïde planten te maken is biotechnologie omdat het een door mensen gecontroleerde aanpassing van genetisch materiaal is met als doel verbeterde eigenschappen te verkrijgen.

Klonen

Ongeslachtelijke voortplanting, genetisch identiek, gunstige eigenschap(pen)

• Stekken
• Weefselkweek
• Embryosplitsing
• Stamceltherapie
• Celkerntransplantatie

Genetische modificatie

De eigenschappen van organismen wijzigen. 

Transgeen/GGO: organisme waarbij DNA is veranderd

Recombinant-DNA-techniek: DNA inbrengen van ander individu (cisgenese = zelfde soort/transgenese = ander soort)

• Plasmide: uit bacteriën gekweekt
• Restrictie-enzymen: knippen
• DNA-ligase: plakken
• Marker (resistentie tegen bepaald antibioticum): controle of bacterie DNA heeft opgenomen. Alle bacteriën die in het medium met antibiotica overleven hebben het dna van het andere individu 'opgenomen'.

Recombinant-DNA-techniek:

• Planten: weestand tegen bepaalde schimmel, tegen vraatinsecten, verhogen duurzaamheid vruchten
• Bacteriën: opruimen radioactief afval (genen zetten kwik om)
• Mensen: insuline, groeihormoon, eiwitten
• Virussen: mRNA -> reverse-transcriptase = mRNA - DNA (es) -> DNA-polymerase = DNA (ds) => complementairDNA/copyDNA/cDNA in plasmide

Binas tabel 71M

Geninactivatie

Uitschakelen van genen die coderen voor ziekteverwekkende eiwitten

-> antisense-DNA: 

• Kopie stukje DNA
• In orgaan brengen
• Transcriptie = 2x RNA (complementair)
• Binden = blokeren van  translatie

Knock-outgen in embryonale stamcel

www.bioplek.org

Leerdoel behaald??

• Je kunt de verschillende technieken en toepassingen van biotechnologie beschrijven.

Het huiswerk

Kijk in de sw voor de opdrachten.