Samenvattende les hfstk. 3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 3

Waarnemen

Wat gaan we vandaag doen?

• Wat weten jullie al? 
• Korte samenvatting van alle paragrafen
• Test je kennis met een quiz!
• Vragen?

Waarnemen met zintuigen

3.1 

Zintuigen en prikkels

Belangrijke begrippen

Prikkels

Zintuigen in de huid

Hoe reageert je lichaam op een prikkel?

zintuigen in de huid

• warmtezintuig

prikkel: hogere temperaturen

• koudezintuig

prikkel: lagere temperaturen

• tastzintuig

prikkel: hoe voelt iets aan

• pijnzintuig

prikkel: pijn

Hoe reageert je lichaam op een prikkel?

• prikkels worden opgevangen en doorgegeven aan je hersenen.
• zintuig zet prikkels om in berichten(impuls)
• impuls gaan via zenuwen naar je hersenen
• hersenen versturen weer via de zenuwen impulsen 

3.2 

Zien

Het oog

• Wenkbrauw
• Traanklier
• Ooglid met wimpers
• Pupil
• Iris
• Oogwit

Hoe werken je ogen

• 3 lagen

• buitenste laag: harde

       oogvlies

• middelste laag: vaatvlies
• binnenste laag: netvlies
• oog is opgevuld met het

        glasachtig lichaam

Hoe werken je ogen

• Hoornvlies
• Pupil
• Iris
• Lens
• Lensbandjes

Hoe werken je ogen

• Gele vlek
• Blinde vlek
• Oogzenuw
• Spier

scherp zien

bolle lens: 

voorwerp van dichtbij scherp
platte lens: 

voorwerp van veraf scherp

accommoderen:

het platter en boller maken van de ooglens

3.3 

Horen

Het oor

• Oorschelp
• Oorsmeerkliertjes
• Gehoorgang
• Trommelvlies
• Trommelholte
• Gehoorbeentjes
• Slakkenhuis 
• Gehoorzenuw
• Buis van eustachius

Slakkenhuis 

• gehoorbeentjes geven de trillingen door aan  het slakkenhuis
• het slakkenhuis is gevuld met vloeistof, de trillingen worden in het slakkenhuis omgezet in vloeistoftrillingen.
• in het slakkenhuis zitten zintuigcellen met haartjes, die bewegen mee met de trillingen

• verschillende zintuigcellen:

     lage en hoge tonen

• in de zintuigcellen ontstaan impulsen

• impulsen gaan via gehoorzenuw naar de                        hersenen
• in je hersenen word je je bewust van welk geluid je hoort
• het slakkenhuis en de gehoorzenuw horen bij het binnenoor

Welke geluiden kun je horen?

• lage toon - 
  

lucht trilt minder vaak per seconde dan bij een hoge toon

• Hertz = aantal trillingen per seconde
  

• mens - laagste toon = 20 Hertz=onderste
  

                                                          gehoorgrens

       - hoogste toon = 20000 Hertz=  

                                              bovenste gehoorgrens

• gebied tussen beide gehoorgrenzen = gehoorbereik

3.4

Ruiken en proeven

Hoe ruik je?

- ruiken doe je met je reukzintuig

- reukzintuig bovenin je neusholte

- reukzintuig is een deel van je 

   neusslijmvlies

- neusslijmvlies houdt je neusholte 

  vochtig

- geurstoffen - reukzintuig - reukzenuwen - impulsen - hersenen - je ruikt de geur

Waardoor kun je verschillende geuren onderscheiden?

reukzintuig kan wel duizend verschillende typen zintuigcellen bevatten.

ieder reukzintuigcel heeft een andere vorm aan de onderkant (receptor) waar de geur aan vast hecht.

elk soort geurdeeltje past op een bepaalde receptor

Waardoor proef je je eten?

- oppervlak van je tong is ruw

- uitsteeksels heten smaakpapillen

- in voedsel zitten smaakstoffen

- smaakstoffen zijn de prikkels voor 

   de smaakzintuigen

- tong gevoelig voor 5 smaken:

   zoet, zout, zuur, bitter en umami

- iedere smaak heeft zijn eigen 

  gebied

Smaakzintuig

- verschil van bv zoete smaak komt

   doordat je het ook ruikt 

- je ruikt eten doordat er 

  geurstoffen in je neusholte komen

- via de keelholte gaan de 

  geurstoffen naar je neus

- bij het proeven van eten werken 

  reuk(neus) en smaak(tong) samen

Test je kennis!

Hoeveel zintuigen heeft de mens?

1. 5
2. 4
3. 3
4. 6

Hoe heet onderdeel 1

1. oogspier
2. oogzenuw

Alles wat binnenin je oog ligt krijgt bescherming door?

1. Het vaatvlies
2. Het netvlies
3. De lens
4. Het harde oogvlies

Welk onderdeel van ons reukzintuig vangt geurdeeltjes op?

1. Receptor
2. Neusslijmvlies

Hoe heet onderdeel 11?

1. Buis van Eustachius
2. Gehoorzenuw

Wat vormt samen het binnenoor?

1. Het slakkenhuis en de buis van Eustachius
2. Het slakkenhuis en de gehoorzenuw
3. Het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan

Welke onderdelen geven geluidstrillingen door aan het slakkenhuis?

1. Trommelvlies
2. Gehoorbeentjes
3. Gehoorgang

In de tekening zie je een deel van het gezicht van een mens. Op welke plaats zit de traanklier?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Waardoor kun je scherp zien?

1. Doordat er een beeld op het netvlies ontstaat.
2. Doordat de vorm van het netvlies verandert.
3. Doordat het beeld op het netvlies wordt omgedraaid.
4. Doordat de bolvorm van de ooglens verandert.

Hoe heten de uitsteeksels op de oppervlakte van je tong?

1. Smaakpapillen
2. Smaakzenuwen

Wat smaakt lekker?

1. Hamburger
2. Honing
3. Spruitjes
4. Drop

Hebben jullie nog vragen?