11.3 Je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

11.3 en 11.4 (deel 1)

Doelen van deze les

Je leert:

hoe je aan een eigenschap komt die je ouders niet hebben

hoe je genotypen noteert

of de kans op een jongen even groot is als de kans op een meisje

hoe je het uiterlijk van nakomelingen voorspelt

De 8 begrippen die je absoluut moet kennen

fenotype                                        meiose

genotype                                       mitose

dominant                                       homozygoot

recessief                                        heterozygoot

Mitose

Meiose

gewone celdeling

reductiedeling

46 --> 46 + 46

46 --> 23 + 23

in de geslachtscellen

in alle andere cellen

chromosomen verdubbelen

Eigenschappen doorgeven

We nemen het voorbeeld uit het tekstboek blz. 136 en 137.

Dit is een versimpelde weergave, want in het echt heb je natuurlijk veel meer haarkleuren dan donker en rood.

Ook heb ik een willekeurig chromosoom uitgekozen. Het is mij niet precies bekend waar de genen voor de haarkleur liggen.

Op deze chromosomen 

ligt het gen 

voor haarkleur

gen: donker haar

gen:

rood haar

Wat is het genotype van vader?

Wat is het fenotype van vader?

Welke van de twee genen is dominant?

Welke van de twee genen is recessief?

donker haar

rood haar

Wat is het genotype van vader?  donker / rood

Wat is het fenotype van vader?   donker haar

Welke van de twee genen is dominant?    donker

Welke van de twee genen is recessief?     rood

donker haar

rood haar

gen: rood haar

gen:

rood haar

Wat is het genotype van Sander?

Wat is het fenotype van Sander?

Wanneer komt een recessief gen tot uiting in het fenotype?

rood haar

rood haar

Wat is het genotype van Sander?  rood / rood

Wat is het fenotype van Sander?   rood haar

Wanneer komt een recessief gen tot uiting in het fenotype?

Alleen als er GEEN dominant gen aanwezig is

rood haar

rood haar

Sander heeft twee genen die hetzelfde zijn: rood/rood.

Dit noemen we:

HOMOZYGOOT

(denk aan homoseksueel. Een homoseksueel stel, dat zijn twee mannen of twee vrouwen, dus allebei hetzelfde geslacht)

gen: rood haar

gen:

rood haar

Vader heeft twee genen die verschillend zijn: donker/rood.

Dit noemen we:

HETEROZYGOOT

(denk aan heteroseksueel. Een heteroseksueel stel, dat is een man en een vrouw, dus allebei een ander geslacht)

gen: donker haar

gen:

rood haar

va

                      vader                           moeder                     Sander                        zus

genotype   donker/rood             donker/rood             rood/rood              donker/donker

fenotype    donker                       donker                       rood                       donker

                       heterozygoot           heterozygoot           homozygoot        homozygoot

                                                                                                rood                        donker

Een eenvoudigere schrijfmethode voor het genotype

dominante gen: hoofdletter

recessieve gen: kleine letter

Gebruik altijd de A of B

(Bijv: een grote C lijkt te veel op een kleine c)

va

                      vader                           moeder                     Sander                        zus

genotype   Aa                                Aa                               aa                            AA

fenotype    donker                       donker                       rood                       donker

                       heterozygoot           heterozygoot           homozygoot        homozygoot

                                                                                                rood                        donker

Uiterlijk voorspellen

We kruisen twee konijnen.

Hoe groot is de kans op een witte nakomeling?

wit

zwart

wit

aa

zwart

Aa

wit

aa

altijd een a

zwart

Aa

A  of  a

wit

aa

altijd een a

zwart

Aa

A  of  a

A

a

a              a

wit

aa

altijd een a

zwart

Aa

A  of  a

A               Aa            Aa

a                aa            aa

a              a

wit

aa

altijd een a

zwart

Aa

A  of  a

A               Aa            Aa

a                aa            aa

a              a

Aa = 50%            aa = 50 %

wit

aa

altijd een a

zwart

Aa

A  of  a

A               Aa            Aa

a                aa            aa

a              a

Aa = 50%            aa = 50%

zwart = 50%       wit = 50%

Nu zelf proberen

Van een bepaalde tulpensoort zijn er twee varianten: rood en wit. Het rode gen is dominant.

We kruisen twee rode heterozygote tulpen.

Hoe groot is de kans dat een nakomeling ook rood is?

Maak even een screenshot / foto

rood

Aa

A of a

rood

Aa

A  of  a

A

a

A              a

rood

Aa

A of a

rood

Aa

A  of  a

A               AA            Aa

a                Aa            aa

A              a

rood

Aa

A of a

rood

Aa

A  of  a

A               AA            Aa

a                Aa            aa

A              a

AA = 25%        Aa = 50%     aa = 25%

rood = 75%       wit = 25%

Nu zelf proberen! 

Stel: een cavia kan twee haarsoorten hebben

We kruisen nu twee langharige cavia's.

Een heterozygoot mannetje en een homozygoot langharig vrouwtje. Hoe groot is dan de kans op een nakomeling met kort haar?

MAAK EEN SCREENSHOT / FOTO

lang

AA

altijd een A

lang

Aa

A  of  a

A

a

A              A

lang

AA

altijd een A

lang

Aa

A  of  a

A               AA            AA

a                Aa            Aa

A              A

AA = 50%            Aa = 50%

lang

AA

altijd een A

lang

Aa

A  of  a

A               AA            AA

a                Aa            Aa

A              A

AA = 50%            Aa = 50%

lang = 100%       kort = 0%

De 8 begrippen die je absoluut moet kennen

fenotype                                        meiose

genotype                                       mitose

dominant                                       homozygoot

recessief                                        heterozygoot