Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld? - 4.1 Lakoff en Johnson

Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?
Primaire tekst
Lakoff & Johnson over lichamelijke metaforen
'Leven in metaforen'
1 / 11
suivant
Slide 1: Diapositive
FilosofieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

Cette leçon contient 11 diapositives, avec diapositives de texte.

time-iconLa durée de la leçon est: 45 min

Éléments de cette leçon

Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?
Primaire tekst
Lakoff & Johnson over lichamelijke metaforen
'Leven in metaforen'

Slide 1 - Diapositive

Metaforen
Een metafoor is een woord (of een uitdrukking) dat  overdrachtelijk (figuurlijk) wordt gebruikt.

Met een metafoor kun je het ene begrip vergelijken met iets anders, om het op een herkenbare manier uit te leggen.

Slide 2 - Diapositive

4.1 Lichamelijke metaforen
Metaforen geven uitdrukking aan wat wij ervaren.

Daad deed mij fronsen.

Dat streek mij tegen de haren in.

De stoom kwam uit mijn oren!

Ik ging helemaal over de rooie!


Slide 3 - Diapositive

George Lakoff (1941)
Mark Johnson (1949)
Onze dagelijkse taal zit vol met metaforen die verbeelden hoe ons lichaam op de wereld is gericht.

Oriëntatiemetaforen:

Hoe ons lichaam zich gedraagt wordt gereflecteerd in onze taal.

Op (naar boven) is blij, neer (naar beneden) is verdrietig.

Slide 4 - Diapositive

Ontologische metaforen
Wij gebruiken onze ervaring van het omgaan met fysieke objecten om mentale begrippen uit te drukken.

'je hoofd vol hebben'


Ook het lichaam wordt door Lakoff en Johnson als een object gezien. 
(Linkje hoofdstuk 1 Merleau-Ponty, 
hij ziet dit anders)

Slide 5 - Diapositive

Leven in metaforen
Metaforen is aanwezig in taal, denken en handelen.

Conceptuele systeem waarop ons denken is gebaseerd, is in wezen metaforisch van aard.

A. Oriëntatiemetaforen
Oriëntatie in de ruimte; boven - beneden, diep - oppervlakkig, voor - achter

Geworteld in fysieke en culturele basis

Slide 6 - Diapositive

Fysieke basis van oriëntatiemetaforen
Gebukte houding gaat samen met droevigheid (beneden - droevig).
Rechtopstaande houding is een goed humeur (boven - gelukkig).

Slapen is liggend (beneden - onbewust)
Wakker is rechtop (boven - bewust)

Machtig zijn is boven iemand staan (boven - machtig/hoge status)
Machteloos is verliezer van macht (beneden - machteloos/lage status)

Goed is boven, slecht is beneden

Slide 7 - Diapositive

Leven in metaforen

B. Ontologische metaforen
Onze ervaringen met fysieke objecten (ook ons lichaam) biedt ontologische metaforen.

Ontologische metaforen om onze geest te vatten.

De geest is een entiteit als ontologische metafoor.

Slide 8 - Diapositive

De geest is een entiteit
1. De geest is een machine
Machine-metafoor: geest als aan-uit te zetten, productief vermogen, intern mechanisme
Moeilijk op gang komen / liggen malen / verstand op nul zetten / eraan kapot gaan

2. De geest is een breekbaar voorwerp
Breekbaar voorwerp-metafoor: psychologische kracht
Er knapte iets / kwestbaar zijn / gebroken mens zijn

Verschil: eraan kapot gaan (eenvoudig) - er knapte iets in hem (gewelddadig)

Slide 9 - Diapositive

Eindterm 9
De kandidaten kunnen de opvattingen van Lakoff & Johnson, Vroon & Draaisma, Swaab, Dreyfus, Clark & Chalmers en O’Regan, Myin & Noë (hierna; Noë)) over de vraag hoe wetenschap en techniek het mensbeeld veranderen uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

dat taal uitdrukt uit hoe we met ons lichaam in de wereld staan (Lakoff & Johnson);
• dat mensbeelden historisch contingent zijn (Vroon & Draaisma);
• dat mensen hun brein zijn en het brein als een computer is (functionalistisch cognitivisme, Swaab) en de evaluatie hiervan (Dreyfus, connectionisme);
• dat mensen niet alleen met hun brein denken, maar ook met hun lichaam in een omgeving (4E-cognitivisme, Clark & Chalmers en Noë).

Slide 10 - Diapositive

Eindterm 10
De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kunnen zij betrekken:
• de begrippen ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’;
• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan;

• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.
Oriënterende metaforen?
De schrijvers spreken zelf van oriëntatiemetaforen en niet van oriënterende metaforen.

Ze zijn hetzelfde.

Slide 11 - Diapositive