Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld? - 4.1 Inleiding en Lichamelijke metaforen

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?

Inleiding 'Metaforen voor de mens'

&

 4.1 Lichamelijke metaforen

Inleiding

Vervolg op hoe stereotype taal en beelden onze eerstepersoonsperspectief kunnen beïnvloeden (De Beauvoir, Fanon)

Hoe ontstaan vanuit onze lichamelijke beleving taalmetaforen?

Opbouw

4.1 Lakoff & Johnson

Metaforen (metaphorá) over-dragen

De betekenis van het ene begrip wordt overgedragen op het andere.

Overdrachtelijk/figuurlijk

Een begrip vergelijken met iets anders.

Verliefdheid & vlinders

Onze reflectie in taal gevat

Kunnen we ons 'naar binnen' richten?

Kan iets je aandacht 'trekken'?

Kun je je hersenen laten 'kraken'?

Heb je herinneringen 'opgehaald'?

'Grijpt' iets je aandacht?

Opbouw

4.2 Vroon en Draaisma

Uitspraken over denkvermogen vaak ontleent aan eigentijdse technieken

Denken als het 'verwerken en opslaan van informatie'.

Artefacten en technologie inspireren onze beschrijvingen van onze ervaringen.

De computermetafoor

Het wezen van de mens terugbrengen tot activiteiten die vanuit het derde perspectief in het brein waar te nemen zijn.

Is dit terecht? Is dit wenselijk?

Link hoofdstuk 6 met 4E-cognitiefilosofen

link hoofdstuk 13 met Rasch

Metaforen

Een metafoor is een woord (of een uitdrukking) dat  overdrachtelijk (figuurlijk) wordt gebruikt.

Met een metafoor kun je het ene begrip vergelijken met iets anders, om het op een herkenbare manier uit te leggen.

4.1 Lichamelijke metaforen

Metaforen geven uitdrukking aan wat wij ervaren.

Dat deed mij fronsen.

Dat streek mij tegen de haren in.

De stoom kwam uit mijn oren!

Ik ging helemaal over de rooie!

George Lakoff (1941)

Mark Johnson (1949)

Onze dagelijkse taal zit vol met metaforen die verbeelden hoe ons lichaam op de wereld is gericht.

Oriëntatiemetaforen:

Hoe ons lichaam zich gedraagt wordt gereflecteerd in onze taal.

Op (naar boven) is blij, neer (naar beneden) is verdrietig.

Ontologische metaforen

Wij gebruiken onze ervaring van het omgaan met fysieke objecten om mentale begrippen uit te drukken.

'je hoofd vol hebben'

Ook het lichaam wordt door Lakoff en Johnson als een object gezien. 

(Linkje hoofdstuk 1 Merleau-Ponty, 

hij ziet dit anders)

Eindterm 9

De kandidaten kunnen de opvattingen van Lakoff & Johnson, Vroon & Draaisma, Swaab, Dreyfus, Clark & Chalmers en O’Regan, Myin & Noë (hierna; Noë)) over de vraag hoe wetenschap en techniek het mensbeeld veranderen uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

• dat taal uitdrukt uit hoe we met ons lichaam in de wereld staan (Lakoff & Johnson);
• dat mensbeelden historisch contingent zijn (Vroon & Draaisma);
• dat mensen hun brein zijn en het brein als een computer is (functionalistisch cognitivisme, Swaab) en de evaluatie hiervan (Dreyfus, connectionisme);
• dat mensen niet alleen met hun brein denken, maar ook met hun lichaam in een omgeving (4E-cognitivisme, Clark & Chalmers en Noë).

Eindterm 10

De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kunnen zij betrekken:
• de begrippen ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’;
• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan;
• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.