Markt en overheid H4

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

De markt levert niet altijd de juiste prijs

Hoofdstuk 4

Let op! 

Hierna nog één les (Crisis).

Heb je nog vragen? Bereid ze voor, voor a.s. vrijdag!

Vraag en aanbod bepalen de prijs. Wat is hier nadelig aan?

Vrije markt

Vraag en aanbod bepalen de prijs. 

Nadelen:

• Te hoge prijs
• Producten worden te weinig of helemaal niet aangeboden. 
• Er worden producten geproduceerd die we liever niet willen.
• Kwaliteit en service kunnen achterblijven.  

Prijsregulering door de overheid op de arbeidsmarkt

Op welke manier kan de overheid prijzen beïnvloeden?

Invloed van de overheid op de markt

Kernwoorden:

- ingrijpen in de markt

- minimumprijs

- maximumprijs

- belastingheffing

- subsidies

Wat kan de overheid doen?

- Maximumprijzen instellen

- Minimumprijzen instellen

- Belasting verhogen (bijv. accijnzen)

- Subsidies verstrekken

Onvoldoende concurrentie op de markt, 

dus de overheid beschermt de consument 

met maximumprijzen.

Wie wordt er beschermd met de invoering van een maximumprijs ?

1. Producent
2. Consument
3. De overheid
4. De bank

Maximumprijs

• Bescherming consument
• Vraagoverschot (aanbodtekort)
• Er gaat surplus (=welvaart) verloren

Wat kan de overheid doen?

- Maximumprijzen instellen

- Minimumprijzen instellen

- Belasting verhogen (bijv. accijnzen)

- Subsidies verstrekken

Voor producenten kan het niet (meer)

rendabel zijn om te produceren. Om te voor-

komen dat zij ermee stoppen krijgen ze van

de overheid een minimumprijs.

(bijv. in de landbouw)

Minimumprijs

• Bescherming producent
• Consumentensurplus
• Producentensurplus
• Aanbodoverschot (vraagtekort)=> opkopen!

Minimumprijs

Minimumprijzen golden lang voor de landbouw om onze voedsel-voorziening veilig te stellen;

gevolg is een aanbodoverschot;

oplossingen:

* overheid koopt overschot op

* overheid geeft exportsubsidies

* overheid stelt productiequotum

Minimumprijs

• Bescherming producent
• Consumentensurplus
• Producentensurplus
• Aanbodoverschot (vraagtekort)=> opkopen!

Wie wordt er beschermd met de invoering van een minimumprijsumprijs ?

1. Producent
2. Consument
3. De overheid
4. De bank

Vraag en aanbodoverschot 

Minimumprijzen, beschermen van de producent

Maximumprijzen beschermen consument. 

Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt bij vrije marktwerking met
qa = 80p - 40 en qv = -40p + 200. (q x 1000)

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort kun je 

als volgt berekenen:

qv = -40 x 1,50 + 200 = 140

qa = 80 x 1,5 – 40 = 80
 

140 – 80 = 60 (x 1.000)

60.000 is het aanbodtekort 

Wat kan de overheid doen?

- Maximumprijzen instellen

- Minimumprijzen instellen

- Belasting verhogen (bijv. accijnzen)

- Subsidies verstrekken

Productie en/of gebruik van een product wil de overheid afremmen. Bijv. alcohol, tabak en brandstof. De aanbodlijn verschuift omhoog, de prijs stijgt en wordt minder gekocht. > Er wordt minder aangeboden voor dezelfde prijs. 

Wat kan de overheid doen?

- Maximumprijzen instellen

- Minimumprijzen instellen

- Belasting verhogen (bijv. accijnzen)

- Subsidies verstrekken

Productie en/of gebruik van een product wil de overheid afremmen. Bijv. alcohol, tabak en brandstof.

Productie en/of gebruik van een product wil de overheid stimuleren. Bijv. subsidie op concerttickets of gezond eten

Wat kan de overheid doen?

- Subsidies verstrekken

Bij subsidies verschuift de aanbodlijn

juist omlaag. De Pe daalt en de Qe stijgt.

Aan de slag!

- Maken 

    - In stilte (zonder telefoon en oortjes)

    - Vragen? > Lees de vraag nog een keer door > Fluisterend aan je buurman/vrouw vragen > Aan mij vragen

    - In je schrift

Klaar?

- Nakijken van de opgaven 

- Leerdoelen van de planner samenvatten

- Mindmap maken

Heffingen

BTW

Accijns

• Kostprijsverhogende belasting op producten die slecht zijn voor mens en milieu.
• Doel: product minder laten kopen door consumenten. 

Wat is accijns?

1. extra kosten op voedsel
2. belasting voor kleding
3. geld wat terug kan krijgen
4. extra belasting op producten om het gebruik te verminderen

Aan de slag!

- Maken 4.1, 4.4 t/m 4.6

    - In stilte (zonder telefoon en oortjes)

    - Vragen? > Lees de vraag nog een keer door > Fluisterend aan je buurman/vrouw vragen > Aan mij vragen

    - In je schrift

Klaar?

- Nakijken van de opgaven 

- Leerdoelen van de planner samenvatten

- Mindmap maken

Tot hier

Arbeidsmarkt en loonvorming

Arbeidsmarkt

Vraag = bedrijven (werkgelegenheid)
Aanbod = mensen (beroepsbevolking)

• Arbeidsmarkt = totale vraag & totale aanbod arbeid in een land
• Aanbod groter dan  vraag = ruime arbeidsmarkt (werkloosheid)
• Vraag groter dan aanbod = krappe arbeidsmarkt (betere arbeidsvoorwaarden) 

Aanbod van arbeid

Vraag naar arbeid

Vacatures

Beroepsbevolking

Werkgelegenheid

Werklozen

Prijsregulering door de overheid

Prijsregulering door de overheid verstoort het marktmechanisme. Het gevolg is een herverdeling van de welvaartswinst ten gunste van de werknemers en ten koste van de werkgevers.

Dit welvaartsverlies is de prijs die betaald moet worden om laagbetaalde werknemers een redelijk inkomen te geven. 

Bij een ruime arbeidsmarkt is er sprake van:

1. hogere lonen
2. meer werkloosheid
3. veel vraag en weinig aanbod van arbeid

Van een ruime naar een krappe arbeidsmarkt.

Ruime arbeidsmarkt

• Aanbod van arbeid is groter dan de vraag. 

Krappe arbeidsmarkt

• Vraag naar arbeid is groter dan het aanbod. 

Krappe arbeidsmarkt

Ruime arbeidsmarkt

Arbeidsmarktflexibiliteit

In theorie

• Arbeidsmarkt is een markt van volkomen concurrentie. 

Praktijk

• Arbeidsmarkt is NIET flexibel

- Arbeid is niet homogeen maar heterogeen (ervaring, diploma's).

- Wetgeving over bijvoorbeeld ontslagbescherming

- CAO

- Minimumloon

Nadelen flexibel werk

• Meer onzekerheid over je werkuren en inkomen. 
• Onzekerheid over ontslag.
• Geen recht op een uitkering bij ziekte of werkloosheid. 
• Geen of weinig pensioen.
• Zwakkere onderhandelingspositie.
• Baanzekerheid is lager.  

Vakbond

= een organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers

Als werknemer kun je lid worden van de vakbond.

Voor elke bedrijfstak/beroepsgroep bestaat een vakbond

alle vakbonden samen = de vakbeweging

CAO

• Collectieve Arbeidsovereenkomst
• Een overeenkomst tussen werkgevers en werknemers over arbeidsvoorwaarden. 
• Alle bedrijven die onder een CAO vallen, moeten zich houden aan de regels van de CAO
• Werkgevers vertegenwoordigd door werkgeversorganisaties
• Werknemers vertegenwoordigd door vakbonden

Bij welke getallen combinatie is er sprake van meeliftersgedrag?

1. 0;0
2. 1;-2
3. -1;-1
4. Er is hier geen sprake van meeliftersgedrag

Twee stellingen:
I) Meeliftersgedrag zorgt voor een hogere organisatiegraad bij een vakbond
II) Een CAO zorgt voor minder transactiekosten dan een individuele arbeidsovereenkomst

1. I) en II) zijn juist
2. I) en II) zijn onjuist
3. I) is juist, II) is onjuist
4. I) is onjuist, II) is juist

Waardoor kan meeliftersgedrag bij een vakbondslidmaatschap worden vermindert?

Zelfbinding

Er is sprake van zelfbinding als een partij vrijwillig afwijkt van zijn dominante strategie.

Bij zelfbinding ‘bindt’ een partij zich vrijwillig aan het maken van een bepaalde keuze.

Zelfbinding kan op allerlei manieren, maar wordt voor de tegenpartij pas geloofwaardig wanneer er kosten verbonden zijn aan het niet-uitvoeren van de voorgenomen strategie.

https://www.economielokaal.nl/zelfbinding/

Zelfbinding

Er is sprake van zelfbinding als een speler zich bindt aan een bepaalde keuze door iets te zeggen of te doen om daarmee het gedrag van de andere speler te beïnvloeden.