bsr 8/10 2(a)ha Spelling §4 koppelteken en weglatingsstreepje

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§4 Koppelteken en weglatingsstreepje

2H

SPELLING

CURSUS 7:

Lezen 

Je gaat nu lezen in je (e)book. 

• Je weet waarom we koppeltekens en weglatingsstreepjes gebruiken.
• Je weet wanneer we koppeltekens en weglatingsstreepjes gebruiken.
  

Lesdoelen

§4 Het koppelteken -

blz. 254-255

Leg uit waarom je ‘anti-Amerika’ met een koppelteken, maar ‘antirookbeleid’ zonder koppelteken schrijft.

Het koppelteken

Koppelteken:

• Bij samenstellingen
• Om uitspraak duidelijk te maken
• Als het echt nodig is 

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken

De meeste samenstellingen schrijf je aan elkaar:

kassameisje, wijkagent, politiebureau, schoolkantine

Bij een klinkerbotsing (oo, aa, oe, ui) gebruik je een koppelteken:

auto-ongeluk, lente-ui, video-opname. Een klinkerbotsing is een botsing van twee klinkers die samen een klank in de Nederlandse taal vormen. 

Het koppelteken

Uitzonderingen

Je gebruikt een koppelteken als er in het samengestelde woord cijfers voorkomen.

bijvoorbeeld:

80-jarige, 70-plusser.

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken
als er in het samengestelde
woord een afkorting voorkomt.

Bijvoorbeeld:

usb-stick, mbo-opleiding, 

A5-formaat, Sint-Nicolaas

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken bij
aardrijkskundige namen.

Bijvoorbeeld: 

Zuid + Holland = Zuid-Holland.

Zuid-Afrika, Noord-Italië, 

's-Gravenhage, West-Amerika.

Koppelteken

In samenstellingen die verkeerd gelezen kunnen worden, plaatsen we een koppelteken:

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken?

1. drieëndertig
2. drie en dertig
3. drie-en-dertig

Koppelteken of geen koppelteken?

1. Astma-aanval
2. Astmaaanval

Wel of geen koppelteken?

Sleep naar de goede plek.

WEL een koppelteken

NIET een koppelteken

Noord Brabant

tbs kliniek

koppel teken

oud speler

   §4 Weglatingsstreepje

blz. 254-255

Neem de woorden bij a tot en met d over. Laat weg wat je mag weglaten en plaats zo nodig een weglatingsstreepje.
a brandweermannen en brandweervrouwen
b hardloopschoenen en hardloopkleding
c rode rozen en witte rozen

§4 Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat, mag dat met een weglatingsstreepje.

Let op: 

- als je het eind van het woord weglaat, komt het streepje bij het eerste woord aan het eind, bijv. in- en uitvoer.

- als je het begin van het woord weglaat, komt het streepje aan het begin van het tweede woord, bijv. damesjassen en -jurken.

- laat je een heel woord weg, dan gebruik je geen streepje!

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. voor- en nadelen
2. voor en na-delen
3. voor en -nadelen
4. voor en nadelen

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. in voor- en tegenspoed
2. bestuurs- en strafrecht
3. in voorspoed en tegen-
4. straf- en bestuursrecht

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. binnen en buitenkant
2. binnen- en buitenkant

Waar is het weglatingsstreepje goed gebruikt?

1. waak- en zorgzaam
2. waakzaam en zorg-
3. waak en -zorgzaam

'keelarts, neusarts en oorarts'

1. keel-, neus-, en oorarts
2. keelarts, neus- en oorarts

Gebruik een weglatingsstreepje: jongensnamen en meisjesnamen

Wat is het verschil in betekenis tussen rodewijnglazen en rode wijnglazen?

En nu..

• Kladiladi (klap die laptop dicht); 
• Pak je schrift; 
• Maak aantekeningen tijdens de uitleg.  

Tussenletters in samenstellingen

Samenstellingen

Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling: tafel + poot = tafelpoot. Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: (e)n, e of s.

Hoe doe je dit? 

Als je in een samenstelling een s hoort, dan schrijf je die ook:

- onweersbui, moederskindje.

Soms begint het rechterdeel van de samenstelling met een s-klank. Dan hoor je niet of er een tussen-s moet staan. Vervang dan het rechterdeel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de s alleen als je hem bij de vervanging hoort:

- kapperszaak, want kappersopleiding; spelerssalaris, want spelersbus.

Maar: sportschool, want sportwedstrijd.

Tussen e(n)

Zo bepaal je of je (e)n of e moet toevoegen

Als het linkerdeel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op en heeft, schrijf je en of n tussen de delen:

 lampenkap, stoelendans, blindenstok, ziekenhuis.

Tussen e(n)

• Het linkerdeel heeft geen meervoud: gortepap.
  
• Het linkerdeel verwijst naar iets waar er maar één van is: zonnescherm, maneschijn.
  
• Het linkerdeel heeft (ook) een meervoud op s: horlogebandje (horloges), groentesoep (groenten/groentes).
  

Tussen e(n)

• Het linkerdeel is geen zelfstandig naamwoord: brekebeen (het linkerdeel verwijst naar een werkwoord), hogeschool, dovenetel (het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord).
  
• Het linkerdeel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: reuzeleuk.

Aan de slag! 

Maak opdracht 1 t/m 5 over de tussenletters in samenstellingen. 

Je kan de opdrachten vinden op blz. 256

Opdracht 1 t/m 3 is huiswerk voor morgen.