Afronding Martialis

• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Martialis

Behandeling van de epigrammen

Vooraf:

Zorg dat de volgende dingen klaar liggen:

- De Latijnse teksten

- Je schrift met daarin je vertalingen

- een pen/potlood om aantekeningen te maken

Zet de aantekeningen direct in je schrift/boekje! 

Wat is een epigram?

Een epigram (puntdicht, sneldicht) is een kort en bondig gedicht met een woordspeling of pointe.

Er zit vaak een 'grap' in een epigram. Voor ons is het soms moeilijk om die grap eruit te halen. In de lessonups behandelen we dat.

Noteer de pointe goed in je aantekeningen!

Een verkouden collega

Quid °recitaturus °circumdas °vellera collo? 

Conveniunt nostris °auribus ista magis.

Waarom doe je wollen sjaals om je nek, zullende voordragen/als je voordraagt? 

Die komen onze oren meer van pas!

Collum

Collum = nek. Makkelijk te onthouden door de coltrui!

Wat voor vorm is recitaturus?

PFA

Woorden die eindigen op -turus/-tura/-turum zijn een PFA: participium futurum actief. 

Je mag dit op drie manieren vertalen:

- zullende roepen

- van plan om te roepen

- om te roepen

Staat er esse bij? Dan is het een inf fut A (vocaturus esse = te zullen roepen)

Leg in je eigen woorden de pointe van dit gedicht uit

Een hoestende bruid

Petit Gemellus °nuptias Maronillae 

et cupit et instat et precatur et donat.

Adeone pulchra est? °Immo °foedius °nil est. 

Quid ergo in illa petitur et placet? °Tussit.

Gemellus verlangt/streeft naar een huwelijk met Maronilla 

en hij wenst het en hij staat erop en hij smeekt erom en hij geeft cadeaus.

Is zij zo mooi? Integendeel, niets is lelijker.

Waarom  verlangt hij dus naar haar en bevalt zij hem? Zij hoest.

Adeone

Het woord adeone zit als volgt in elkaar:

adeo = zo(zeer)

ne erachter = vraagwoord, geeft aan dat dit een vraagzin is

Quid

Quid betekent meestal: 

1. Wat?

2. Waarom?

Wat voor vorm is foedius?

Waarom wil Gemellus zo graag trouwen met iemand die zo lelijk is?

Een oude bruid

Nubere Paula cupit nobis, ego ducere Paulam

nolo: anus est. Vellem, si magis esset anus.

Paula wil met ons/mij trouwen, (maar) ik wil niet 

met Paula trouwen: zij is een oude vrouw. Ik zou het willen, als ze een oudere vrouw zou zijn.

nobis

Pluralis majestatis (uit Latijn: pluralis maiestatis, letterlijk meervoud van verhevenheid; ook: majesteitsmeervoud of koninklijk meervoud) is het gebruik van het meervoud terwijl men naar zichzelf verwijst, dus in plaats van "ik", om de eigen belangrijkheid te benadrukken.

Hoe is de coni (vellem en esset) in deze zin gebruikt?

1. Qui + coni
2. Coni adhortativus
3. Irrealis van het heden
4. Irrealis van het verleden

De pointe

De grap is vergelijkbaar met het vorige gedicht: Paula is weliswaar oud, maar nog niet zo oud dat de erfenis snel in beeld is. Om die reden wil Martialis dus nog niet met haar trouwen.

Een alcoholiste

°Hesterno °fetere °mero qui credit Acerram,

fallitur: °in °lucem semper Acerra bibit.

Hij die gelooft dat Acerra stinkt naar de wijn van gisteren,

Wordt bedrogen: Acerra drinkt altijd totdat het licht is.

Pointe

Acerra heeft kennelijk de hele avond en nacht doorgedronken. Zij stinkt dus niet naar de wijn van gisteren, maar van deze nacht/ochtend

Welke vertaling van fallitur zou ook mooi passen (inhoudelijk)

1. Is verborgen
2. Vergist zich

Een blinde man

‘°Thaida Quintus amat.’ ‘Quam Thaida?’ ‘Thaida °luscam.’ 

 Unum oculum Thais non habet, °ille °duos.

'Quintus houdt van Thais.' 'Welke Thais?' 'De eenogige Thais.'

Thais heeft één oog niet, hij [heeft er] twee [niet].

Quintus heeft volgens dit gedicht beide ogen niet. Is dit letterlijk of figuurlijk bedoeld?

1. Letterlijk
2. figuurlijk

Clou

Dat is inderdaad figuurlijk bedoeld. Hoe kan Quintus nou vallen op een éénogige vrouw? Dan moet hij zelf wel 'stekeblind' zijn. 

Of: verblind door de liefde!

Thais had één oog én een slecht gebit

Thais habet nigros, niveos Laecania dentes. 

Quae °ratio est? Emptos haec habet, illa suos.

Thais heeft zwarte [tanden], Laecania heeft witte tanden.

Wat is de reden? Deze heeft gekochte, die heeft haar eigen.

Wie is illa (die haar eigen tanden heeft)?

1. Laecania
2. Thais

Zeven dode mannen

Inscripsit °tumulis septem scelerata virorum 

"se fecisse" Chloe. Quid °pote °simplicius?

De misdadige Chloë heeft een inscriptie gemaakt op de grafmonumenten van zeven mannen 'dat zij het gedaan heeft'. Wat is er mogelijk simpeler?

Wat voor vorm is simplicius?

1. Superlativus bijwoord
2. Superlativus onzijdig
3. Comparativus bijwoord
4. Comparativus onzijdig

De grap

Cloë heeft kennelijk zeven mannen verloren. Dat is op zich verdacht. Op grafinscripties stond 'se fecisse' (ACI). Normaal wordt daarmee bedoeld: Chloë heeft een grafmonument GEMAAKT voor haar echtgenoot.

Nu wordt gespeeld met de dubbele lading van het woord facere: doen of maken. Oftewel: Chloë heeft het GEDAAN. Zij heeft al haar mannen zogenaamd vermoord.

Ziek door kinderhandjes

°Languebam: sed tu comitatus °protinus ad me 

venisti centum, °Symmache, discipulis.

Centum me tetigere manus °Aquilone °gelatae: 

non habui °febrem, Symmache, nunc habeo.

Ik voelde me beroerd: maar jij, vergezeld door honderd leerlingen, bent 

meteen naar mij gekomen, Symmachus. 

Honderd handen, ijskoud door de Poolwind, hebben me aangeraakt.

Ik had geen koorts, Symmachus, nu heb ik het wel.

tetigere

Dit is een dichterlijke vorm. Het lijkt een infinitivus, maar eigenlijk is het een 3 mv perfectum actief. Je moet dus ook eigenlijk lezen: tetigerunt

Wat is de clou van dit gedicht?

Wat voor naamval heeft manus in deze zin?

1. gen ev
2. nom mv
3. acc mv
4. dat ev

Zere ogen door collega Pontilianus

Cur non mitto meos tibi, Pontiliane, °libellos? 

Ne mihi tu mittas, Pontiliane, tuos.

Waar ik mijn boekjes niet aan jou stuur, Pontilianus?

Opdat jij de jouwe niet aan mij stuurt, Pontilianus

Pontiliane

De vorm Pontiliane is een vocativus, een aangesproken persoon. Je kunt die herkennen aan de -e als het woord volgens servus verbogen wordt.

Clou

Die gedichten van Pontilianus zijn niet om aan te horen/lezen

Candidus' bezit

Praedia solus habes et solus, Candide, °nummos, 

aurea solus habes, °murrina solus habes,

°Massica solus habes et °Opimi °Caecuba solus, 

et cor solus habes, solus et ingenium. 

Omnia solus habes – hoc me puta velle negare!

uxorem sed habes, Candide, cum populo.

Je hebt landgoederen alleen/voor jezelf en je hebt munten voor jezelf, Candidus,

Je hebt goudstukken voor jezelf, je hebt servies van agaat voor jezelf,

Je hebt Massische wijnen voor jezelf en Caecubische wijnen van Opimus voor jezelf,

en je hebt je hart voor jezelf en je talent voor jezelf.

Je hebt alles voor jezelf - stel je voor dat ik dit wil ontkennen!

Maar je vrouw, Candidus, heb je (samen) met het volk.

Agaat

Wat is de clou van dit gedicht?

Het lichaam van Chloë

Et °voltu poteram tuo carere 

et °collo manibusque °cruribusque 

et °mammis °natibusque °clunibusque, 

et, ne singula °persequi °laborem, 

tota te °poteram, Chloe, carere

Ik kon je gezicht missen

en je nek en je handen en je benen

en je borsten en je kont en je billen,

en, opdat ik niet zwoeg om de afzonderlijke dingen op te nomen,

ik kan je helemaal missen, Chloë.

Laborem: wat voor vorm?

1. Acc ev
2. Coni 1 ev impf A
3. Coni 1 ev praes A
4. Indi 1 ev praes A

Wat voor vorm is persequi?

Wat is de clou van dit gedicht?

Zo, je bent nu klaar 

Heb je nog vragen over de grammatica of over de inhoud? Stuur mij dan een berichtje via Teams. 

Verder oefenen met vertalen? Maak dan een SUL!

FIJNE VAKANTIE!