Exploring the Endocrine System: De Wereld van Hormonen

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Het endocriene stelsel

Het endocriene stelsel

Lesdoel

Aan het eind van de les weet je wat het endocriene stelsel is, welke hormoonklieren er zijn en welke hormoonproducerende weefsels er zijn. Je begrijpt ook de functie van de eilandjes van Langerhans en hun regelkring.

Wat weet je al over het endocriene stelsel?

Wat is een hormoon?

1. a) Een soort vitamine
2. b) Een chemische boodschapper in het lichaam
3. c) Een type spierweefsel
4. d) Een botstructuur

Wat is de functie van een hormoon?

1. a) Het produceren van energie in het lichaam
2. d) Het reguleren van de lichaamstemperatuur
3. c) Het reguleren van lichaamsfuncties
4. b) Het transporteren van voedingsstoffen

Welke endocriene weefsels/klieren ken je al?

Endocriene weefsels:

1. Hormoonklieren als afzonderlijke organen. Ze bestaan helemaal uit endocrien weefsel. 

Het zijn de hypofysevoorkwab, de schildklier, de bijschildklieren en de bijnierschors.

 

2. Hormoonklieren, ingebed in een ander orgaan. Hiertoe behoren de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier, endocrien weefsel in de geslachtsklieren en endocrien weefsel in de nieren.

3. Hormoonproducerende cellen, verspreid in een ander orgaan. Ze komen onder andere voor in nierweefsel, in de maagwand en in de wand van de twaalfvingerige darm. Veel ‘gewone’ lichaamscellen zijn ook in staat hormoonachtige stoffen aan hun omgeving af te geven. Deze stoffen hebben alleen een plaatselijk effect op de omringende cellen. Een voorbeeld is histamine.

Hormoonklieren

De belangrijkste hormoonklieren zijn; 

- Hypofyse

- Pijnappelklier (epifyse) 

- Schildklier en bijschildklieren

- Eilandjes van Langerhans in de alvleesklier

- Bijnieren (bijnierschors en bijniermerg)

- Eierstokken en testikels

- Juxtaglomerulaire cellen

Hormoonproducerende weefsels

Naast de hormoonklieren zijn er ook andere weefsels die hormonen produceren zoals;

- de maagwand (gastrine)

- de darmen (secretine)

- de nieren (erytropoëtine/EPO)

- de huid (histamine)

Gastrine:

• Functie: Gastrine is een hormoon dat de productie van maagzuur (zoutzuur) in de maag stimuleert. 

Werking: Het helpt bij de vertering van voedsel door de maagzuurproductie te verhogen en de beweging van de maag te stimuleren1.

• Secretine:

Functie: Secretine is een hormoon dat de secretie van bicarbonaat door de pancreas en de lever stimuleert. Dit bicarbonaat neutraliseert het maagzuur in de dunne darm.

Werking: Het helpt de pH-waarde in de dunne darm te reguleren en remt de productie van maagzuur door de G-cellen te onderdrukken2.

• Erytropoëtine (EPO):

Functie: EPO is een hormoon dat de productie van rode bloedcellen in het beenmerg stimuleert.

Werking: Het wordt voornamelijk geproduceerd door de nieren als reactie op een lage zuurstofconcentratie in het bloed. EPO zorgt ervoor dat er meer rode bloedcellen worden aangemaakt, wat de zuurstoftransportcapaciteit van het bloed verhoogt.

• Histamine:

Functie: Histamine is een stof die betrokken is bij immuunresponsen, maagzuursecretie en als neurotransmitter in de hersenen.

Werking: Het speelt een rol bij allergische reacties door bloedvaten te verwijden en de doorlaatbaarheid van de vaatwanden te verhogen, wat leidt tot symptomen zoals zwelling en roodheid. In de maag stimuleert histamine de productie van maagzuur door pariëtale cellen.

Waar denk je aan bij een regelkring? Kun je een voorbeeld noemen?

Regelkringen

De concentratie van een hormoon wordt geregeld door een regelkring, er moet een balans zijn tussen de aanmaak en de afbraak van hormoon. Negatieve feedback - Positieve feedback

Voorbeeld: thermostaat

Een regelkring bevat de volgende stappen:

 1. de huidige situatie wordt geregistreerd;

 2. deze situatie wordt vergeleken met de gewenste situatie;

 3. indien nodig wordt de situatie bijgestuurd, via hormonale beïnvloeding;

 4. de nieuwe situatie wordt geregistreerd;

 5. de nieuwe situatie wordt al of niet bijgestuurd, enzovoort.

de productie van een hormoon moet worden verhoogd of juist verlaagd

Eilandjes van Langerhans

De eilandjes van Langerhans zijn groepen cellen in de alvleesklier die verantwoordelijk zijn voor de productie van insuline en glucagon.

Functie van de eilandjes van Langerhans

De eilandjes van Langerhans reguleren de bloedsuikerspiegel door insuline uit te scheiden wanneer de bloedsuikerspiegel hoog is en glucagon uit te scheiden wanneer deze laag is.

Wat gebeurt er als de eilandjes van Langerhans niet goed functioneren?

1. b. Bloeddruk verhogen
2. a. Gewicht verliezen
3. c. Diabetes ontwikkelen
4. d. Verhoogde energielevels

Regelkring van de eilandjes van Langerhans

Doel: Kennis opdoen en overdragen over het hormoonstelsel.

Hoe: Ieder groepje werkt één van de hormoonklieren uit. Bij de uitwerking moet het volgende terug komen;

         - Ligging

         - Functie

         - Welke hormonen zijn erbij betrokken/wat wordt er gestimuleerd of geremd?

 Keuze uit volgende hormoonklieren:

         - Hypofyse

         - Schildklier en bijschildklier

         - Bijnier en niermerg

 Bovenstaande wordt kort gepresenteerd aan elkaar dmv een poster/mindmap

Alleen/duo of groep: 2 of 3 tallen

Hulp: Thieme, powerpoint en internetsites (betrouwbare bronnen, Nederlandse stichtingen etc)

Tijd: 45 minuten voorbereiden

 5 minuten per presentatie

Resultaat: De student heeft kennis over de verschillende hormoonklieren en diens functie.

Klaar: Anatomie Online | Hormonen (anatomie-online.nl) oefenen met de stof!

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.