V3 - Bedrijvende en lijdende vorm

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Grammatica/formuleren

H5 Bedrijvende en lijdende vorm

Lesdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat het verschil is tussen de lijdende vorm en de bedrijvende vorm;
• kun je de lijdende vorm herkennen;
• kun je een zin van de lijdende naar de bedrijvende vorm omzetten en andersom.

Bedrijven en lijden

In een zin kan een onderwerp:

1) iets 'bedrijven', oftewel actief iets doen:

Olga (ow) doet (pv) de afwas (lv).

Maar een onderwerp kan ook:

2) iets passief ondergaan, oftewel 'lijden':

De afwas (ow) wordt (pv) door Olga (bwb) gedaan (wg).

-->  Beide zinnen betekenen in wezen hetzelfde.

In andere woorden

De bedrijvende vorm = actief

De lijdende vorm = passief

Welke zin is bedrijvend of actief? En welke dus lijdend of passief?

A. De appel is opgegeten door Frank.

B. Frank heeft de appel opgegeten.

Hij zal waarschijnlijk de nieuwste iPhone kopen.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

Mijn jas is waarschijnlijk stiekem meegenomen.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

Waarom?

Waarom zou je kiezen voor de lijdende vorm?

A. Als het onbekend, onbelangrijk of overduidelijk is wie of wat de handeling uitvoert.

- Voorbeeld: Vannacht is er ingebroken op onze school.

B. Als je de handeling of het object centraal wilt stellen.

- Voorbeeld: Deze mooie tekening is gemaakt door een kind van zes.

C. Als je daarmee onduidelijkheid kunt vermijden.

Voorbeeld: De werknemers die door de chefs zijn beschuldigd van fraude worden geschorst.

Omzetten van bedrijvend naar lijdend

Voorbeeld - bedrijvend: John pakte de bal af van de hond.

1) Het lijdend voorwerp wordt het onderwerp: 'de bal' 

2) Het onderwerp wordt een bwb met door (een 'door-bepaling': 'door John'

3) Het wg krijgt een vorm van 'worden' of 'zijn' als hww: 'wordt gepakt'. Let op tijd werkwoord!

--> Lijdend: De bal werd door John van de hond afgepakt.

D

En andersom: van lijdend naar bedrijvend

Voorbeeld: Dit besluit is door de leiding genomen.

1. De 'door-bepaling' wordt het onderwerp: '(door) de leiding'
2. Het onderwerp wordt lv: 'dit besluit'
3. Haal uit het gezegde de vorm van het hww 'worden' of 'zijn' weg en maak van het zww een pv: 'is' moet weg, 'genomen' wordt 'neemt'.

--> De leiding neemt dit besluit.

1. Hoe herken je een zin in de lijdende vorm?

2. Is de volgende zin lijdend of bedrijvend?
Het gevraagde informatiepakket wordt u zo spoedig mogelijk toegestuurd.

3. Zet deze zin in de andere vorm.
18-plussers worden op deze school niet anders behandeld door docenten.

Aan de slag

Maak voorafgaand aan de volgende les:

• Opdracht  1 en 2 op blz. 157.
• Gebruik het schema op blz. 156 om de juiste ww-tijd te bepalen (zie ook overzicht tijden op blz. 259-260.
• Klaar? Maak de oefentoets van de stof van H1-3 (Classroom).