§5 Beeldspraak + vergelijking, metafoor, personificatie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Aan de slag:

• Struikelblokken blz. 27
• §2 Bladzijde 94-95: afmaken opdracht 1 en 2

Klaar? Online huiswerktaak.

Nakijken opdr. 1 (blz. 94)

a - je bent veel te laat - humoristisch effect

b - dikke - onaangenaam/kwetsend woord vermijden

c - is rijk geworden - extra benadrukken

d - inbrekers - minder onaangenaam laten klinken

e - verging van de pijn - extra benadrukken

f - daar kun je niets van - vriendelijker / spottend / extra benadrukken (ligt aan de context)

Nakijken opdr. 2 (blz. 94)

1 - opsomming, climax, overdrijving, tegenstelling, eufemisme, understatement, ironie, sarcasme.

Nakijken opdr. 2 (blz. 94)

a - ironie

b - eufemisme

c - understatement

d - eufemisme

e - understatement

f - eufemisme / ironie / understatement (ligt aan de context)

Nakijken opdr. 2 (blz. 94)

opsomming - boter, kaas en eieren

climax - Ik heb uren, dagen, maanden, jaren op je gewacht.

overdrijving - Ik heb me helemaal kapotgewerkt.

tegenstelling - Binnen is het lekker warm, maar buiten is het steenkoud.

eufemisme - probleemjongeren (in plaats van criminele jeugd)

understatement - Memphis kan wel een aardig balletje trappen.

ironie - ideaal strandweer! (als het stortregent)

sarcasme - Jij stond kennelijk achteraan toen intelligentie werd uitgedeeld.

Nakijken opdr. 2 (blz. 94)

4 - lichte, zachtaardige

5 - nuttige, bruikbare

§5 Beeldspraak: Je leert wat metonymie en synesthesie zijn

Beeldspraak

Bij beeldspraak gebruik je woorden in een figuurlijke betekenis, zoals in Die stijve hark kan nog geen koprol maken.

Met 'stijve hark' bedoelen we 'iemand die niet gemakkelijk beweegt'. 

Waarom beeldspraak?

Goede beeldspraak maakt een tekst mooier en levendiger.

Je hebt verschillende vormen van beeldspraak. 

Vijf vormen van beeldspraak:

• Vergelijking
• Metafoor
• Metonymie
• Synesthesie
• Personificatie

Vergelijking

Een vergelijking is een vorm van beeldspraak.

Je beschrijft iets door het te vergelijken met iets anders.

De meest bekende vergelijkingen zijn de vaste vergelijkingen:

zo.... als een ....

Vergelijking

Laura is zo trots als een pauw. 

Laura = object

pauw = beeld

Sasha is zo sterk als een beer.

Sasha = object

beer = beeld

Schrijf object en beeld op:

1. Mijn oude buurvrouwtje is zo sloom als een slak.

2. Jouw kamer lijkt net een zwijnenstal!

3. Wat een mooie steen zit er in jouw ring, het lijkt net een echte diamant!

Metafoor

Je kunt een OBJECT ook helemaal vervangen door een BEELD. 

De prinses van de klas koopt bijna wekelijks iets nieuws. 

Metafoor = de prinses van de klas

Ruim jij die zwijnenstal eens op!

Metafoor = die zwijnenstal

Metafoor

Alle spreekwoorden zijn metaforen!

'Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.'

= Als er geen toezicht is (ouders = kat), 

doen de kinderen (de muizen) wat ze willen.

Metafoor

Werkwoorden kunnen ook metaforen zijn.

Ze gaan snijden in het budget van dit jaar. 

snijden = verminderen

Metafoor

Sommige metaforen gebruik je zo vaak, dat je ze niet meer als metafoor ziet:

Die informatie kun je wel op het web vinden. 

metafoor = het web

Een web is een dradenstelsel van een spin, 

maar als metafoor verwijst het naar het internet. 

Kies: vergelijking of metafoor?

1. O nee, ik loop weer achter die slome slak!

2. Dat meisje is zo sluw als een vos.

3. Als mijn kleine broertje uit bad komt, is hij zo glad als een aal.

4. Ach, die dove kwartel hoort ons toch niet.

Metonymie

Het object wordt vervangen door een beeld dat (vaak) een opvallende eigenschap of opvallend kenmerk van dat object benoemt.

Op de veiling kocht hij een Mondriaan.

Metonymie = een Mondriaan,

(object = een kunstwerk gemaakt door Mondriaan)

Metonymie

Je gebruikt metonymie als je niet rechtstreeks zegt wat je bedoelt, maar een woord gebruikt dat daarmee te maken heeft. 

Dat woord roept datgene wat je bedoelt (het object) als het ware op.

Metonymie - voorbeelden

De meeste mensen willen meer blauw op straat. --> blauw is de kleur van het uniform van de politie --> meer politie op straat.

Ik kocht een enkele reis. --> Je bedoelt dan niet letterlijk dat je een reis kocht, maar een káártje voor een enkele reis. Je zegt dus eigenlijk net iets anders dan wat je bedoelt. 

Voor vertrek moeten we nog even koppen tellen. --> mensen tellen

(in plaats van het geheel noem je een deel van de mens)

Metonymie - voorbeelden

Wij krijgen een nieuwe badkamer. (bedoeld is: een nieuwe inrichting van de badkamer)

In zo’n bloot badpak durf ik me niet te vertonen hoor. (bedoeld is: een badpak dat veel bloot laat zien)

Nederland speelde vanavond zijn laatste groepswedstrijd. (bedoeld is: het Nederlands team, het voetbalelftal)

Synesthesie

Vorm van beeldspraak waarbij verschillende zintuigen worden gecombineerd, zoals schreeuwende kleuren (gehoor en zicht).

* bittere woorden

* warme stem

Personificatie

Welke beeldspraak? Kies uit: vergelijking, metafoor, metonymie, synesthesie en personificatie.

1. Als je analytisch vermogen hebt, kun je met een scherpe blik problemen oplossen.

2. De ketting van jouw fiets smeekt om een smeerbeurt.

3. Vanwege zijn wangedrag kreeg Johnny een preek van de conrector.

4. Schaatsster Suzanne Schulting won goud op de 1000 meter shorttrack.

5. Die judas heeft de leraar verteld dat wij zaten te spieken.

6. De ballerina oogde zo licht als een veertje.

7. Mariska zei: ‘Mijn mobiel slaapt nooit.’

8. Voordat de bus vertrekt, moeten eerst even de neuzen worden geteld.

Aan de slag:

Online taak