Thema 4 Evolutie B2 Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Prokaryoten

4.2

Wat zijn prokaryoten?

Prokaryoot

Eukaryoot

(WEL een celkern)

Amoebe (dier)

Alg

(plant)

E.coli

bacterie

gist

(schimmel)

Archaea

Covid-19

virus

Prokaryoten

Organismen zonder kern:

bacteriën

archaea

virussen:

geen kern, maar ook geen cel!

Eukaryoten

Organismen met een kern:

planten

dieren

schimmels

Bacteriën

Bacteriën

• plasma, celmembraan, celwand
• zeer veel verschillende soorten
• ongeslachtelijke voortplanting
  
• zeer klein
  
• 1 rond DNA molecuul
• geen organellen gemaakt van membranen (Golgi, ER, chloroplasten, mitochondriën
  
• WEL ribosomen

Waar gebruiken bacteriën hun ribosomen voor?

De dodelijke geslachtsziekte syfillis wordt veroorzaakt door een bacterie: Treponema pallidum. Wat voor soort bacterie is dit? Kijk twee dia's terug en gebruik google!

1. stafylokok
2. bacil
3. spirocheet
4. vibrio

Voortplanting prokaryoten

• ongeslachtelijk: celdeling
• wel: DNA kopiëren
• niet: vorming van een spoelfiguur
  
• onder optimale condities zeer hoge delingssnelheid: om de 20 minuten

Voor de snelle rekenaar: 

Hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?

Hoeveel?

Plasmiden

• Aanvullende kleine stukken DNA
• Ook rond

• Genetische variatie
• opname
• uitwisseling

Nieuw DNA

Transformatie

= DNA fragmenten opnemen en gebruiken uit dode soortgenoten

Conjugatie

= Met een holle buis (pilum) gerepliceerde plasmide overbrengen op soortgenoot

Transductie

= overdracht DNA door virus (bacteriofaag)

Wat doen bacteriën?

Betekenis voor de mens

• bij maken van voedingsmiddelen (bv. bij yoghurt, kaas en zuurkool)
• bij afvalwaterzuivering
• dode resten van organismen opruimen
• voedselbederf
• blauwalg (=cyanobacterie)
• biotechnologie: wasmiddelen, geneesmiddelen en hormonen worden geproduceerd met behulp van genetisch gemodificeerde bacteriën (genetische modificatie)
• ziektes veroorzaken: o.a. (keel)ontsteking, salmonella, cholera, tuberculose 
• helpen bij verteren voedsel en aanmaken vitamine 
• Aanvullende afweer door huidbacteriën

Archaea

Archaea

• veel overeenkomsten met bacteriën
  
• Geen kern, wel celwand
• Alleen ribosomen

• celmembraan andere samenstelling
• celwand andere samenstelling
• andere werking ribosomen

• sommige archaea zijn extremofielen

Thermoplasma volcanium

Thermoplasma acidophilum

Virussen

Grootte bacterie en virus

Virus prokaryoot?

Geen cel, geen kern, geen plasma, geen ribosomen

Genetisch materiaal met

eiwitmantel

soms membraanenvelop

Is een virus een organisme?

1. ja
2. nee

Reproductie virus

Specifieke gastheercel nodig

Virus hecht en treedt binnen

Neemt cel over

Cel reproduceert virus

Cel sterft

Virus komt vrij