5H 13.1 Bescherming

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Afweer

13.1 Bescherming
13.2 Aangeboren en verworven afweer
13.3 Immuniteit
13.4 Transplantatie en bloedtransfusie

Programma

• Start thema 13 Afweer
• Leerdoelen 
• Uitleg basisstof 13.1 --> Bescherming
• Video virusinfectie --> 3.5 min. 
• Video infectie met een parasiet --> 1.5 min. 
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Leerdoelen

• Je kunt de werking en functie van de eerste verdedingingslinie van het afweersysteem bij de mens beschrijven.
• Je kunt de kenmerken van verschillende typen ziekteverwekkers beschrijven.

Het complementsysteem bestaat uit meer dan 30 eiwitten die belangrijk zijn in de afweer tegen bacteriën. Het is één van de eerste verdedigingsmechanismen, die op gang komt bij een infectie. Deze eiwitten kunnen zelf een ziekteverwekker (pathogeen) remmen of andere cellen activeren om de ziekteverwekker op te ruimen. De eiwitten hebben allemaal een eigen functie. Het eiwit C3 bijvoorbeeld, bindt aan bacteriën waardoor deze bacteriën gemakkelijker worden herkend en uitgeschakeld door andere afweercellen (witte bloedcellen).

= aangeboren afweer

= verworven afweer

Welke groepen van ziekteverwekkers ken jij al?

• Cholera
• Tuberculose
• Hersenvliesontsteking
• (Buik)tyfus
• Oorontstekingen
• Blaasontstekingen
• Voedselvergiftigingen

• Rode hond
• Mazelen
• Polio(myelitis)
• HIV
• Hepatitis
• COVID-19
• Griep (influenza)
• Verkoudheid
• Buikgriep

• Zwemmerseczeem
  
• Kalknagel
• Ringworm
• Candida

• Malaria
• Toxoplasmose
• Worminfecties
• Bilharzia
• Schistosomiasis

Ziekteverwekkers

• Stoffen en cellen die niet in je lichaam thuis horen noemen we lichaamsvreemd. 
• Ziekteverwekkers = pathogenen
• Als een ziekteverwekker je lichaam binnendringt en zich vermenigvuldigt heb je een infectie.
• Ze veroorzaken veel ziektes (BiNaS 77B, 79A). Denk bijv. aan (keel)ontsteking, salmonella, chlamydia, griep... enz.    

Van groot naar klein

1. Eukaryote cel(parasiet; schimmel)
2. Prokaryote cel (bacteriën)
3. Virussen

Bacterie

• Bacteriën kunnen bestreden worden met antibiotica zoals penicilline (dit maakt hun celwand stuk).
• Plasmiden: kleine cirkelvormige chromosomen. Kan uitgewisseld worden met andere bacteriën.     --> Resistentie antibiotica.

We worden ziek door de giftige stoffen (toxinen) die ze afgeven

Virussen

• Een virus is geen organisme -> ze kunnen geen stofwisselings-processen uitvoeren zonder een gastheer.
  
• Een virus heeft een gastheer nodig om zich voort te planten.
• Een virus bestaat uit DNA of RNA, verpakt in een eiwitmantel (capside).

Antibiotica werkt NIET tegen virussen

Virus replicatie

Virus replicatie in een 

gastheercel --> afhankelijk

van het virus is dat een mens, 

dier, plant, bacterie of archaea.

De cel barst open of verliest 

zijn functie.

BiNaS 77D

Onze cel als virusfabriek

BiNaS 77C

Schimmels

Meercellige schimmels bestaan uit lange draden.

Gisten zijn eencellige schimmels en zijn eivormig/rond. 

Zwemmerseczeem is een schimmelinfectie

Parasieten

Inwendig en uitwendig milieu

Inwendig milieu --> roze (afb.) (huid niet).

Gescheiden van het uitwendig milieu door deklaag (epitheel) van huid, longen en darmen.

Eerste beschermingslinie van het lichaam --> huid en slijmvliezen.

BiNaS 84J2

Mechanische afweer

• Huid --> ogen, neus, mond --> bescherming door slijmvliezen. Traanvocht en speeksel spoelen ziekteverwekkers weg. 
• Slijm in neus, luchtwegen, verteringsstelsel, uitscheidingsst. en voortplantingsstelsel vangt ziekteverwekkers op en houdt ze tegen.

De slijmvliezen zitten op plekken waar openingen in het lichaam zitten.

Huid als barrière

De opperhuid sluit goed aan. 

• Bescherming tegen binnendringen ziekteverwekkers
• Bescherming tegen invloeden van buitenaf --> beschadiging, waterverlies door verdamping, UV-stalen (DNA-schade) door vorming melanine door melanocyten (kiemlaag)

Chemische afweer

Het gebruik van stoffen om indringers tegen te houden:

• Maagsap --> zoutzuur (lage pH)
• Huid --> zweet, talg (pH 3-5)
• Goede bacteriën op de huid en in het darmkanaal

Samenvattend

Mechanisch --> barrière om te voorkomen dat ziekte verwekkers binnenkomen

Chemisch --> geproduceerde stof die ziekteverwekkers doodt

Huid is een zeer belangrijke barrière die op beide manieren werkt.

Huiswerk

Lezen 13.1

Maken opdracht 1 t/m 12

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen

Sleep de gebeurtenis naar de juiste plek in de afbeelding

1

2

3

4

5

Het virus dringt de gastheercel binnen

Nucleinezuur wordt vermenigvuldigd

Ribosomen bouwen nieuwe capsiden

Nieuwe virusdeeltjes worden in elkaar gezet

Nieuwe virusdeeltjes komen vrij

De barrières van het lichaam

Op welke wijze worden ziekteverwekkers buiten gehouden?

Sleep de barrière naar de bijbehorende afbeelding

speeksel

maagzuur

slijm

slijmvliezen

huid

traanvocht

Wat is een virus?

1. klein deeltje dat bestaat uit een cel zonder celkern
2. klein deeltje dat bestaat uit erfelijk materiaal, verpakt in een eiwitomhulsel
3. klein deeltje dat bestaat uit een cel met celwand en celkern
4. klein deeltje dat bestaat uit erfelijk materiaal in de cel

Wat is het verschil tussen een bacterie en een virus?

1. Een virus is gevaarlijk, een bacterie niet
2. Een bacterie is een organisme, een virus niet
3. Een virus is een organisme, een bacterie niet
4. Een bacterie is gevaarlijk, een virus niet

Leg uit hoe maagzuur bijdraagt aan de barrièrefunctie van je lichaam?

Eerste verdedigingslinie

Extern, aspecifiek:

• Mechanische afweer

       

• Chemische afweer