Grammatica 1.7 M2

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Grammatica

Lezen

Leerdoelen

• Je kunt het onderwerp in een zin vinden
• Je weet hoe je de persoonsvorm in een zin kunt vinden
• Je kunt het werkwoordelijk gezegde in een zin benoemen
• Je kunt het werkwoordelijk gezegde met een wederkerend werkwoord benoemen
• Je kunt het lijdend voorwerp vinden in een zin 

Waarom moet je kunnen ontleden?

Voor de gewone dagelijkse communicatie in je moedertaal hoef je geen zinnen te kunnen ontleden.

Zinsontleding is *wel* nodig voor officiële communicatie in je moedertaal, en voor het goed leren van een andere taal.

Om bij het eerste te beginnen: als je een goede, foutloze sollicitatiebrief wilt schrijven, heb je veel nut van kennis van de juiste zinsopbouw. Ook voor het opstellen van een contract of een onderlinge overeenkomst moet je zinnen kunnen produceren die (juridisch) correct zijn.

Je wordt serieuzer genomen!!!

Persoonsvorm

Hoe kun je de persoonsvorm vinden? 

1. Tijdproef

Zet de zin in een andere tijd.

Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Ik heb een groene fiets

Hij moest zijn fietsband gaan plakken

Janneke praat heel zachtjes

Ik had een groene fiets

Hij moet zijn

fietsband gaan plakken

Janneke praatte heel zachtjes

2. Vraagproef

Maak van de zin een vraag met precies dezelfde woorden.

Het werkwoord dat dan vooraan komt te staan, is de persoonsvorm.

Ik krijg nieuwe schoenen

Hij eet alle snoep op

Mijn vriend wil graag naar het zwembad

Krijg ik nieuwe schoenen?

Eet hij alle snoep op?

Wil mijn vriend graag naar het zwembad?

Let op:

Soms begint een vraag met een vraagwoord (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe, …).

Een vraagwoord kan NOOIT persoonsvorm zijn.

Gebruik dan de tijdproef om de persoonsvorm te vinden.

Waar loop ik?

Wie eet alle snoep op?

Wanneer hebben jullie de les bekeken?

Waar liep ik?

Wie at alle snoep op?

Wanneer hadden jullie de les bekeken?

Welke twee manieren heb je geleerd om de persoonsvorm te vinden?

Wat is de persoonsvorm in de zin:
In zijn vrije tijd gaat Kees graag crossfietsen.

Wat is de persoonsvorm in de zin:
Harald en Tim zijn goede vrienden.

Wat is de persoonsvorm in de zin:
Onze klas heeft een actie voor het goede doel georganiseerd.

Wat is de persoonsvorm in de zin:
Waar heb jij die leuke tas gekocht?

Wat is de persoonsvorm in de zin:
Waarom geeft de buurman een feestje?

Werkwoordelijk gezegde

De pv en alle andere werkwoorden in de zin

Vergeet het woordje 'te' niet.

Voorzetsel met splitsbaar werkwoord: opeten, inleveren, uitslapen (wg=eet op)

Isa zit in haar stoel te slapen. Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. Zit
2. Zit te slapen
3. Zit slapen

Wederkerend werkwoord

• Bij wederkerende werkwoorden (zich verslikken, zich vergissen) zie je het onderwerp 'wederkeren' in een wederkerend voornaamwoord.
  
  
• Een wederkerend werkwoord heeft een wederkerend voornaamwoord zoals zich bij zich: zich wassen, zich vergissen, enz.
  
  

Bijv. Kleedt meneer Haaksma zich extra netjes aan op zondagmorgen?

Is zich schamen een wederkerend werkwoord?

Ze schaamt zich niet voor de rommel in haar kamer

1. Ja
2. Nee

Hoe vind je niet het onderwerp in een zin?

1. de zin in een andere tijd zetten
2. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
3. veranderen persoonsvorm van enkelvoud naar meervoud en andersom.

ZINSDELEN

onderwerp van een zin

BIJVOORBEELD:

Marieke schuift de deuren open.

Vraag: Wie schuift?

Antwoord: Marieke

ZINSDELEN

onderwerp van een zin

BIJVOORBEELD:

In het bos staan veel grote bomen.

Vraag: Wat staan?

Antwoord: veel grote bomen

Welke vraag moet je stellen om
het onderwerp te vinden?

Klas EM1A heeft een talentenjacht georganiseerd.

1. Wie heeft georganiseerd?
2. Wat heeft georganiseerd?

Wat is het onderwerp?

Klas 2a heeft een talentenjacht georganiseerd.
Wie heeft georganiseerd?

Welke vraag moet je stellen om
het onderwerp te vinden?

Achter elkaar treden tien leerlingen op.

1. Wie treden op?
2. Wat treden op?

Wat is het onderwerp?

Achter elkaar treden tien leerlingen op.
Wie treden op?

Wat is het onderwerp in de zin?

De docenten vergaderen over de rapporten.

ZINSDELEN

De meeste zinnen bevatten een persoonsvorm, een werkwoordelijk gezegde en een onderwerp.

Veel zinnen hebben ook een lijdend voorwerp.

Met het lijdend voorwerp gebeurt iets,

het 'ondergaat' wat in het gezegde staat.

LIJDEND VOORWERP

Tim | graaft | een kuil.

Wat graaft Tim? Tim graaft een kuil.

lijdend voorwerp = een kuil

voorbeeld 1

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Een speler | roept | de grensrechter.

Wie roept een speler? De speler roept de grensrechter.

lijdend voorwerp = de grensrechter

voorbeeld 2

ow

wwgez

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Bruno drinkt een glas water.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Mats roept zijn vader.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Zij pakt haar fiets uit de schuur.

Opdrachten:

Hoofdstuk 1.7: 1, 4, 5, 6, 7, 8, 14

En van vorige les, hoofdstuk 1.5: 1, 2, 4, 8, 9a, 10, 13