HC Steden en burgers - LV 1 - les 1 stadsrechten en stadsbewoners

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Deze periode

De historische context Steden en burgers 1050-1700.

• Examenonderwerp.
• Voortgangstoets.

Toetsing: 

Po deadline 21 januari

• Toets 12-02:  1.1 en 1.2
• toets T" 1.1-1.3 

Dit is ons startpunt

• Het christendom is verspreid door heel Europa. 
• met aan de randen van Europa de islam
• Het bestuur is feodaal georganiseerd. Leenmannen maakten van hun leengoed vaak iets overerfbaars, waardoor de macht van de koningen minder was.
• Veel mensen zijn boer, en weinig mensen hebben vrijheid.
• De invasies van buitenlandse heersers zijn nagenoeg voorbij.
• De kerk heeft veel macht.

Kenmerkende aspecten tijdvak 4 - hier gaan we naar toe..

13. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving 

14. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden 

15. Het begin van staatsvorming en centralisatie 

16. Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

17. De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten

Welke dingen veranderen en welke dingen blijven hetzelfde?

Tijdvak 3 en 4

Continuiteit en verandering

Verschillen en overeenkomsten

• Verschil: van vooral boeren, naar steden
• Verschil: van politieke leiders met weinig macht, naar politieke leiders die streven naar veel macht.
• Overeenkomst: Religie is nog steeds belangrijk

Leerdoelen

Je weet waar en waardoor in de Nederlanden in de 11e eeuw de bevolkingsgroei versnelde.

Je kan het voorbeelden uitleggen hoe de bevolkingsgroei leiden tot specialisatie en beroepen, handel en de groei en stichting van steden.

Zelf aan de slag

Opdrachten: 

Je kan uitleggen dat steden zelfstandiger worden doordat zij als gevolg van een groeiende economische macht, stadsrechten konden verwerven.

Opdracht: Wie woonden er in de stad en hoe was de sociale gelaagdheid?

Wat wil je nu doen?

zelf samenvatten met boek

klassikale uitleg

aan de slag met vragen 1/2/8/10/11

lesopdrachten over de stof.

Antwoord op de leerdoelen zoeken met Lessonup

Door de veranderende landbouw (veel ontginningen, drieslagstelsel, uitvindingen) groeit de bevolking aanzienlijk. 

Enkele gevolgen hiervan:

1. - heropleving van de handel en ambacht
2. - ontstaan / groei van steden (mensen van het platteland trekken naar de stad) agragrisch urbane samenleving.
3. - herstel van de monetaire economie (had enkele eeuwen op een laag pitje gestaan; geld of goud was er eigenlijk alleen bij de (rijke) heren / edelen.

Gevolg voor de Nederlanden: 

Vlaanderen (en Brabant) wordt een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa (Atrecht, Brugge, Gent, Brussel, Antwerpen)

leerdoel

Je kan het voorbeelden uitleggen hoe de bevolkingsgroei leiden tot specialisatie en beroepen, handel en de groei en stichting van steden.

Leerdoel

Je kan uitleggen dat steden zelfstandiger worden doordat zij als gevolg van een groeiende economische macht, stadsrechten konden verwerven.

Eigen baas zijn

• Steden ontstonden in de domeinen van de adel.

• Veel horigen vertrokken naar de steden.

Wat vonden de heren hiervan?

Dit zijn  de stadsrechten van Arnhem

Stadsrechten

Stadsrechten

• Door deze vrijheden kregen marktplaatsen/dorpen stadsrechten
• Deze krijg van vorsten of hoge edelen
• Met deze rechten werd een dorp een stad
  
  

Steden mochten vanaf dat moment:

• Zelf zorgen voor hun rechtspraak
• Een stadsmuur bouwen
• Eigen belasting heffen (laten betalen) - Tol

Wat wilde de landheren? (koningen/graven hertogen?

1. Rijke steden met drukke jaarmarkten- want veel belastinginkomsten.
   
2. Trouwe onderdanen die soldaten konden leveren in tijden van nood.
   
3. Goed georganiseerde steden die hen steunden in hun strijd tegen de (lagere) adel/

Wat wilden de stedelijke burgers?

1. Recht op een eigen rechtbank.
2. Persoonlijke vrijheid
3. Geweldsmonopolie (tegen de eigen burgers)
4. Recht om makten te organiseren.
5. Recht om een stadsmuur te bouwen.
6. recht op tolheffing
7. Recht om gilden om te zetten

Stadsrechten van de stad Coevorden

Voorbeelden van stadsrechten

Stadsrechten Coevorden

Stadsrechten

Jaarmarkten 

Steden organiseerden jaarmarkten, grote markten van soms enkele weken, en stemden die ook op elkaar af.

Kooplieden konden daardoor van de ene markt naar de volgende.

Via Brugge konden spullen uit Italië en Spanje (en dus uit Azië)  via deze jaarmarkten de Lage Landen bereiken.

Steden als centrum van hun verzorgingsgebied

Platteland leverde voedsel en grondstoffen. 

Stad verwerkte deze producten en verhandelde de eindproducten verder. 

Verzorgingsgebied

Leerdoel

Wie woonden er in de stad?

Stadslucht maakt vrij

De stad was voor veel mensen een aantrekkelijke woonplaats. 

• Ze waren er niet onderdanig aan adel of geestelijkheid. 
• Ze hoefden geen taken te doen en waren ook vrij van andere verplichtingen.

Het hofstelsel raakte dus aan in verval doordat mensen die in een stad woonden nu hun domeinheer niet meer hoefden te gehoorzamen, omdat ze vrij waren van hun verplichtingen.

Burgers in de stad

- Poorter is een historische benaming voor een burger die zich het recht verworven had binnen de poorten van een plaats met stadsrechten te wonen. 

- Men kreeg dit Poorterrecht of burgerschap door zich laten registreren bij een magistraat van de stad. De etymologische oorsprong van ‘Poorter’ ligt niet bij het woord ‘poort’ maar bij het Latijnse woord Portus, wat ‘haven’ betekent.

Poorterschap

Voordelen van het poorterschap:

- veiligheid binnen de muren van de stad

- vrijstelling van tol

- toegang tot magistraatsfuncties

Poorters waren bijvoorbeeld handelaar, ambachtsman, herbergier.

Niet iedereen kon  poorter worden

- Vrouwen, ongeschoolde arbeiders, paupers en geestelijken  konden geen poorter worden.

Veel behoefte aan aspirant-poorters door het hoge sterftecijfer in de stad. 

De middeleeuwse stad zal ongetwijfeld  een slechtere hygiene hebben gehad dan wij in ons leven gewend zijn. Toch is het aan de andere kant niet zo dat iedereen het afval overal maar vanuit de ramen op straat gooide zoals hier afgebeeld wordt.  Zo hadden veel steden een systeem waarin bijvoorbeeld karren rond gingen om de inhoud van latrines op te halen. (Jawel, we hebben het hier over poep).

Leven in de stad was ongezond

Gevolg: oversterfte

Daarom behoefte aan constante stroom van kapitaalkrachtige en/of kundige aspirant-poorters.

Opdracht 1

Zoek uit wie dit zijn. Teken een bevolkingspiramide

aspirant poorters / poorters / het gemeen / patriciers / gilden/ ambachtslieden / kooplieden / 

Stadsbewoners met macht

Rijke kooplieden binnen de
burgerij met de belangrijkste
functies: patriciërs

Zij gingen soms steeds 

meer op de adel lijken.

Karel V 

Karel V

sociale verhoudingen

immigratie en vereniging

gilden

immigratie en vereniging

Leerdoel?

Waarom was Atrecht zo succesvol?

Atrecht / Arras

Arras / Atrecht

De groei start in Artesie:

 (1050)

Artesië en dan met name in de stad Atrecht (Frans: Arras)

Waarom daar?

1. Resten oude Romeinse stad (infrastructuur)
2. Bisschopsstad
3. Vruchtbare bodem voor verbouw broodgraan->voldoende voedsel (ook voor stadsbevolking)
4. Er worden veel schapen gehouden in het minder vruchtbare kustgebied-> basis lakenindustrie

 

Steden & staten: Vlaanderen vs. Italië 

Arras (Atrecht)

Brugge

Gent

Venetië

Genua

Milaan

Florence

De lakenindustrie

Oefenen

maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is:

- Met de tekst wordt overgebracht dat burgers van Damme inspraak hebben / dat Damme een zelfstandige stad is (wat de stad aantrekkelijk maakt voor aspirant-poorters), wat past bij 'de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden' 2 

- Met de afbeelding van het schip wordt overgebracht dat Damme een levendige (zee)handelsstad is / een economische sterke stad is (wat de stad aantrekkelijk maakt voor aspirant-poorters), wat past bij 'de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van de agrarisch-urbane samenleving'2

aan het werk!

Samenvatten - blz 8, 9 en 10

maken 1.1: 1/2/8/10/11

Deadline po:

zondag 21 januari, in teams, 23.59

1.17

1.19

1.23

Samenvatting

Om hun economische belangen te beschermen kregen, bevochten en kochten stedelingen zelfbestuur in de vorm van stadsrechten. Vanwege hun marktfunctie vertakte het netwerk tussen die steden en het verzorgingsgebied zich steeds fijner. Om zichzelf in stand te houden had de stad een constante toestroom nodig van kapitaalkrachtige of kundige aspirant-poorters. 

Nu:

- Bedenk push en pull factoren van Atrecht en Brugge

- Waarom waren dit aantrekkelijke steden?

- Waarom uiteindelijk niet meer?

- leer de ka's / check je opdracht

Opdrachten

Opdracht 1: (tweetal) Knip de begrippen en hun betekenis uit en leg ze bij elkaar. Leg ze in de bevolkingspiramides.

Opdracht 2 : individueel maak de opdracht over de 4 steden met behulp van je boek

Opdracht 3: individueel maak de supernelle samenvatting

Opdracht 4: maak opdrachten uit je boek

Tijdlijn?