Ethiek Les 4

• Godsdienst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Ethiek

Havo 4

Les 4

2022-2023

Wat is het verschil met universalisme en cultureel relativisme?

Lesdoel

Je kunt:

- uitleggen wat de essentie van gevolgen- en plichtethiek is

- uitleggen wat het verschil is tussen gevolgen- en plichtethiek

- 3 ethische theorieën toepassen op een casus

Ethische theorieën

1. De gevolgenethiek: het gevolg van de handeling
2. De plichtsethiek: het karakter van de handeling
3. De deugdethiek: de deugd

1. Gevolgenethiek

Het doel heiligt de middelen

Basisregel

Een daad moet moreel beoordeeld worden op grond van het vergroten of verkleinen van het geluk van degenen wier belang bij de daad in het spel is.

Gevolgenethiek

• De ultieme waarde van  je handelingen wordt bepaald door de gunstige gevolgen ervan (nut, genot, geluk, etc.). 
• Het draait om het gunstigste gevolg voor zoveel mogelijk mensen te laten gelden. Zoveel mogelijk gunstig gevolg (nut, genot, geluk etc.) voor zoveel mogelijk mensen.
  
• Je motivatie doet er niet of weinig toe.

Utilisme

Positief is wat nuttig is.

Negatief wat onnuttig is.

Kritiek

• Prijskaartje aan geluk
  
• Verschillende vormen van geluk
  

2. Plichtethiek

Het idee wat goed of verwerpelijk is hangt samen met het karakter van de handeling.

Plichtethiek

• Bepaalde handelingen zijn goed of slecht van zichzelf (zijn inherent slecht of goed)
• Er zijn bepaalde plichten die altijd, onverkort, gelden.
• Immanuel Kant als startpunt van deze vorm van ethisch denken. De persoon is waardig van respect als uitgangspunt. 
• Kijkt ook sterk naar de motivatie achter de handeling. Waarom wil je een bepaalde handeling verrichten?

Kritiek

Er wordt weinig rekening gehouden met de omstandigheden waarbinnen gehandeld wordt.

Het gaat enkel om de ‘goede wil, niet zozeer of de wereld er daadwerkelijk op vooruit gaat.

De nadruk ligt op de ‘plicht’ van het handelen, niet op het ‘karakter’ van de mens. -> deugdenethiek

gevolg vs. plicht

• Casus: stel je voor dat je een monogame relatie hebt met een meisje/jongen. Tijdens het uitgaan zoen je per ongeluk (na waarschijnlijk iets te veel drankjes) iemand anders. Je komt thuis en je eigenlijke partner (die daar al toevallig zit) vraagt hoe je avond uit was.
  
•  De vraag is nu: wat ga je hem of haar vertellen?
• Een minuut bedenktijd in tweetallen, daarna bespreken.

Ik zou in deze situatie..

het eerlijk vertellen.

het verzwijgen.

erover liegen.

anders, namelijk..

Je hebt een plicht om de waarheid te vertellen - no matter what.

eens

oneens

Je vertelt het niet. Het gevolg van een onbeschadigde relatie weegt het zwaarst.

eens

oneens

Deugdethiek

De middenweg vinden op het juiste moment

Deugd

Karakter van de persoon

Opvoeding / vorming

Kritiek

Geen aandacht voor concrete regels

wat te doen in concrete situatie?

Consequentie daad

Casus: de tikkende tijdbom

• Stel je voor dat de politie een verdachte heeft weten te arresteren met kennis van de locatie van een tikkende tijdbom. De bom zal hoogstwaarschijnlijk van vele mensen het leven kosten. De verdachte zal (waarschijnlijk) de cruciale informatie omtrent de locatie van deze bom alleen prijsgeven als diegene wordt gemarteld. Is het toelaatbaar om deze verdachte te martelen?
  
• Verzin in tweetallen een antwoord op deze vraag geredeneerd vanuit de gevolgenethiek, plichtethiek of vanuit de deugdethiek. Typ jullie antwoord uit.

Is het ethisch toelaatbaar om in dit geval te martelen?

ja

nee

Het is niet/wel toelaatbaar volgens de gevolgenethiek, omdat..

Het is niet/wel toelaatbaar volgens de plichtsethiek, omdat..

Het is niet/wel toelaatbaar volgens de deugdethiek, omdat..

Wat is nog niet duidelijk en wil je in volgende les extra uitleg over?