Les 3 - Normatieve ethiek: drie theorieën

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Ethiek

Les 3: drie theorieën

vwo-4

Periode 4

Lesdoel en lesopbouw

Kennen: de drie ethische theorieën

Kunnen: toepassen van twee theorieën op voorbeelden (casussen)

1. Herhaling: uitleg ethiek
2. Drie ethische theorieën
3. Casus: vreemdgaan + vragen
4. Casus: terrorisme + vragen
5. Reflectie: wat weten we nu?
   

Onderverdeling in typen ethiek

• Descriptieve ethiek: beschrijvend, hoe iets feitelijk gaat qua moraal
• Voorbeeld: in NL vinden we het goed om de armen te helpen.
• Normatieve ethiek: voorschrijvend, hoe iets hoort te zijn
• Voorbeeld: behoor je armen mensen ook te helpen? 
• Meta-ethiek: onderzoeken van ethische begrippen, doet een stap terug (wat betekenen de begrippen 'goed' en slecht' überhaupt?)
• Voorbeeld: waarom vinden we het überhaupt goed dat we mensen helpen? Wat betekent het woord 'hulp' überhaupt?

Normatieve ethiek: drie theorieën

• Normatieve ethiek: voorschrijvend, hoe iets hoort te zijn
• Binnen de normatieve ethiek bestaan drie theorieën: 

1. Deugdethiek (Socrates, Plato, Aristoteles) - oudste stroming
2. Gevolgenethiek (Jeremy Bentham, John Stuart Mill)
3. Plichtsethiek (Immanuel Kant, John Rawls) - jongste stroming, maar invloedrijk!

• De theorieën zeggen iets over hoe de mens behoort te handelen. 
• Deugdethiek richt zich op de persoon die handelingen uitvoert, gevolgen- en plichtsethiek op de handeling zelf.

Normatieve ethiek: gevolg vs. plicht

• Casus: stel je voor dat je een monogame relatie hebt met een meisje/jongen. Tijdens het uitgaan zoen je per ongeluk (na waarschijnlijk iets te veel drankjes) iemand anders. Je komt thuis en je eigenlijke partner (die daar al toevallig zit) vraagt hoe je avond uit was.
  
•  De vraag is nu: wat ga je hem of haar vertellen?
• Een minuut bedenktijd in tweetallen, daarna bespreken.

Ik zou in deze situatie..

het eerlijk vertellen.

het verzwijgen.

erover liegen.

anders, namelijk..

Je hebt een plicht om de waarheid te vertellen - no matter what.

eens

oneens

Je vertelt het niet. Het gevolg van een onbeschadigde relatie weegt het zwaarst.

eens

oneens

Normatieve ethiek: gevolg vs. plicht

• Gevolgenethiek: de ultieme waarde van  je handelingen wordt bepaald door de gunstige gevolgen ervan (nut, genot, geluk, etc.). 
• Het draait om het gunstigste gevolg voor zoveel mogelijk mensen te laten gelden. Zoveel mogelijk gunstig gevolg (nut, genot, geluk etc.) voor zoveel mogelijk mensen.
  
• Je motivatie doet er niet of weinig toe.

Normatieve ethiek: gevolg vs. plicht

• Plichtsethiek: bepaalde handelingen zijn goed of slecht van zichzelf (zijn inherent slecht of goed)
• Er zijn bepaalde plichten die altijd, onverkort, gelden.
• Immanuel Kant als startpunt van deze vorm van ethisch denken. De persoon is waardig van respect als uitgangspunt. 
• Kijkt ook sterk naar de motivatie achter de handeling. Waarom wil je een bepaalde handeling verrichten?

Casus: de tikkende tijdbom

• Stel je voor dat de politie een verdachte heeft weten te arresteren met kennis van de locatie van een tikkende tijdbom. De bom zal hoogstwaarschijnlijk van vele mensen het leven kosten. De verdachte zal (waarschijnlijk) de cruciale informatie omtrent de locatie van deze bom alleen prijsgeven als diegene wordt gemarteld. Is het toelaatbaar om deze verdachte te martelen?
  
• Verzin in tweetallen een antwoord op deze vraag geredeneerd vanuit de gevolgenethiek of vanuit de plichtsethiek. Typ jullie antwoord uit. 
• Vijf minuten de tijd.

Is het ethisch toelaatbaar om in dit geval te martelen?

ja

nee

Het is niet/wel toelaatbaar volgens de gevolgenethiek, omdat..

Het is niet/wel toelaatbaar volgens de plichtsethiek, omdat..

Reflectie: afsluiting

We weten nu dat.. 

• men in de normatieve ethiek drie theorieën onderscheidt: deugdethiek, gevolgenethiek, plichtsethiek
• Gevolgenethiek stelt het gunstige gevolg boven alles, bij plichtsethiek zijn er plichten die onverkort gelden
• Vooral zoveel mogelijk genot/plezier voor zoveel mogelijk mensen centraal staat bij utilisme (een type gevolgenethiek)