V2 PTO 2 HS 2.2 onrust in de Lage Landen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Lage Landen bestuurlijk georganiseerd waren. (T1)
• Je kent de kenmerken van de centralisatiepolitiek van Karel V. (T1)
• Je weet wat particularisme inhoudt en waarom er verzet was tegen de centralisatiepolitiek van Karel V. (T2)
• Je kunt de maatregelen noemen die Karel V nam tegen de protestanten. (T1)
• Je kunt uitleggen hoe de Lage Landen zich verzette tegen de bloedplakkaten en het afschaffen van privileges. (T1)

Erasmus

- Erasmus was een humanist: iemand die de klassieke literatuur en cultuur bestudeerde.

- Erasmus vertaalde de Bijbel van het Grieks naar het Latijn. Hij ontdekte veel fouten in de oude versie. 

- Erasmus was een van de eerste personen die kritiek had op personen uit de katholieke kerk.

Kritiek op de kerk

- Pastoors: in verschillende parochies tegelijk aangesteld + ontvangen inkomsten

Slecht betaalde vervangers deden het werk.

Veel priesters: vrouw en kinderen. Dit mocht eigenlijk niet. 

Veel mensen verloren vertrouwen in de R-K kerk door de manier waarop de geestelijken leefden.

Kritiek op de kerk

Erasmus en Luther verkondigden al dat het geloof terug moest naar haar basis: de Bijbel. Alleen dat wat in de Bijbel staat, heeft een gelovige nodig. 

Vanaf de 17e eeuw zijn steeds meer wetenschappers kritisch over de kerk. Er zijn zelfs wetenschappers die twijfelen aan God. Hoewel hier heel veel kritiek op komt!

Hervorming

• Maarten Luther raakte door Erasmus geïnspireerd, maar wil verder gaan.
  
  
• Hij is woedend over de verkoop van 'aflaten', en schrijft in 1517 een protest brief.
  
  
• Als het nodig is afsplitsen van de paus.
  

De Nederlanden rond 1543: Bestond er één Nederland? 

De Nederlanden rond 1543

• Niet één land

• Gewesten

• Eigen bestuur, rechtspraak en regels

• Je kon het niet als één geheel besturen

Huwelijk leidt tot grondgebied

De Nederlanden rond 1543

• Niet één land

• Gewesten

• Eigen bestuur, rechtspraak en regels

• Je kon het niet als één geheel besturen

Karel V wordt in 1543 landsheer van de Nederlanden (eigenaar van de gebieden)

Karel V wil het als één gebied besturen.

Overal dezelfde regels en wetten. 

1 Hoofdstad (Brussel)

1 Rechtbank (Mechelen)

Centralisatie

Centralisatie vs particularisme

Centralisatie vs particularisme

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Landvoogd

Stadhouder

Raden

• Extra regeringsraden zorgen voor vermindering particularisme
• Raden moeten invloed hebben op dagelijks bestuur 
• Doen dit via 'plakkaten' (wetten) 

Particularisme 

Het streven van steden en gewesten om zo onafhankelijk mogelijk te zijn.

• Eigen bestuur
  
• Eigen wetten en regels
  
• Eigen rechtspraak
  

Centralisme

Het streven de vorst om voor een groot van zijn gebied één centraal bestuur en rechtspraak op te zetten.

• Hoofdstad Brussel
  
• Rechtbank Mechelen
  

Extra uitleg >>

https://www.youtube.com/watch?v=VhoeGUeKlZ4&ab_channel=JoostvanOort-JORTgeschiedenis

uitleggen waarom juist de kwestie van de Hervorming zorgde voor botsingen tussen particularisme en centralisme.

de verschijnselen centralisatie en particularisme herkennen in gegeven bronnen/ voorbeelden/ begrippen.

Plakkaat = wet

Waar gaat deze bron over?

Leg uit waarom dit een voorbeeld is van centralisatie.

A) waar gaat deze bron over?
B) Leg uit waarom dit een voorbeeld is van centralisatie

Vergadering Gewestelijke Staten van Holland en Westfriesland

Overzicht: Nederland & Karel V

Stadhouder

Karel V

Landvoogd

Gewestelijke staten

Staten-Generaal 

 Steden en adel 

Drie Raden

Een maatregel: Karel V wil bedenkt een nieuwe, extra belasting die alle Nederlanden gewesten moeten betalen.

a. Is dit centralisatie of particularisme?

b. Bij wie zal er onvrede zijn door de maatregel: Bij Karel V of bij de adel/steden/gewesten en waarom?

Wat voor soort onvrede laat de bron zien? 

Praktische opdracht

Jullie gaan op zoek naar oorzaken voor de Opstand in historische bronnen. 

Dit gaan jullie doen door per bron te bepalen of deze 

• Politiek
• Sociaal-Economisch
• Cultureel 
• Religieus 

zijn of: een combinatie van meerdere van deze dimensies.

Door deze dimensies te bepalen en door te kijken naar wie de bron heeft gemaakt (en welk doel de maker van deze bron had met de boodschap) ga je kijken naar wat voor soort conflict de Opstand was en waarom deze uitbrak (de oorzaken).