Herhaling H6 ter voorbereiding op H15 Vwo5 Kwetsbare ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Herhaling ecologie vwo4 

hoofdstuk 6

6.1 Verwantschap tussen soorten

Volgens de indeling van Linnaues is de slak Trivia monacha het meest verwant met....

1. Cleotrivia antillarum
2. Lymantria monacha
3. Monacha cantiana
4. Trivia arctiva

Mensachtigen
We kennen onder andere de volgende vier hominiden (mensachtigen).
1 Australopithecus africanus;
2 Homo erectus;
3 Homo sapiens neandertalensis;
4 Homo sapiens sapiens.

Hoeveel verschillende soorten zijn hierboven genoemd?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

BINAS 78: Linnaeus kende alleen het dieren- en plantenrijk. Hij deelde de schimmels bij de planten in. Welke eigenschap onderscheidt het plantenrijk van het schimmelrijk?

1. Planten hebben grotere cellen dan schimmels
2. Plantencellen hebben een celkern, schimmelcellen niet
3. Planten maken hun eigen organische stoffen uit anorganische stoffen, schimmels niet
4. Plantencellen hebben een celwand, schimmelcellen meestal niet

Bekijk BINAS 92A. De cellen van de soort Mycoplasma pneumoniae hebben cirkelvormig DNA, een celmembraan met een dubbele laag fosfolipiden, maar bezitten geen organellen zoals chloroplasten of celwand. De soort is een vertegenwoordiger van:

1. het domein Archaea, vanwege de bouw van het celmembraan en het cirkelvormig DNA
2. het domein Bacteria, ondanks het ontbreken van de celwand
3. het dierenrijk, gelet op de bouw van het celmembraan en het ontbreken van de celwand
4. het schimmelrijk, want er zijn geen chloroplasten

6.2 Populaties

Soort

een groep organismen die genetisch zoveel op elkaar lijken, dat ze onderling kunnen paren en vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. 

Populatie

alle individuen van een bepaalde soort binnen een bepaald gebied. 

Meestal vindt de voortplanting plaats met individuen binnen de populatie. Voorbeelden: de populatie reeën op de Veluwe, de populatie regenwormen in een grasveld

Populatiegrootte

het aantal individuen waaruit een populatie bestaat. De populatiegrootte is te bepalen aan de hand van cijfers voor geboorte, sterfte, immigratie en emigratie.

Populatiedichtheid

het aantal individuen per oppervlakte- of volume-eenheid.

Abiotische factoren

niet-levende factoren

• water
• wind
• bodem
• temperatuur
• CO2
• pH

Biotische factoren

levende organismen

• populaties
• individuen

Populatiegrootte bepalen via de methode

vangen-merken-terugvangen

(vangst-terugvangst methode)

Hoe zou een populatiegrootte
NIET drastisch kunnen variëren?

1. door abiotische en biotische factoren
2. emigratie en immigratie
3. als er voldoende voedsel is en er zijn natuurlijke vijanden
4. sterfte en geboorte

Vangst-terugvangst methode gebruik je bij schatting populatiegrootte wanneer:

• dieren vaak van plaats veranderen
  

• schuwe dieren
  

• nachtdieren
  

1e vangst: aantal gevangen dieren merken en weer vrijlaten

2e vangst: percentage gemerkte dieren berekenen = x%

1e vangst was ook x% van de totale populatie

en zo kun je de totale populatie berekenen

​Y​​X​​=​M​​G​​

X = onbekende populatiegrootte

Y = aantal gemerkte dieren (1e vangst)

G= aantal dieren van de 2e vangst

M= aantal gemerkte dieren van G

In een bepaald gebied vang je 20 bosmuizen en die merk je. Je laat ze weer vrij en vervolgens  vang je de 2e keer 18 bosmuizen waarvan er 2 gemerkt zijn.

Hoe groot is de populatie bosmuizen?

Om het aantal dassen in een bepaald gebied te bepalen, merken biologen 16 dassen en laten ze weer los. Na korte tijd vangen ze 21 dassen, waarvan er 8 gemerkt zijn.
Bereken de populatiegrootte.

1. 38
2. 42
3. 54
4. 63

Dassen die al een keer gevangen zijn, vermijden het gebied met de vallen. Daardoor schatten biologen de populatiegrootte te hoog of te laag.
Wat denk jij? Te hoog of te laag?

Maatregelen om een dassenpopulatie in een gebied gezond te houden zijn:
1- De leefgebieden van andere populaties verbinden met dit gebied.
2- Dassen uit een andere populatie naar het gebied brengen.
3- Wegen die door het gebied gaan afsluiten voor verkeer.
4- De dieren in strenge winters bijvoeren.
5- Tunnels onder wegen door aanleggen.
Welke van deze maatregelen kan of kunnen ontsnipperend werken?

1. alleen 1
2. alleen 2
3. alleen 1, 3 en 5
4. alleen 2 en 4

6.3 soorten in hun omgeving

Biotische factoren

Abiotische factoren

Habitat

Standplaats

Tolerantiegrenzen minimum optimum maximum 

Mutaties

Adaptatie

Trekgedrag 

Begrippen

• Habitat: de plek/leefomgeving 
• Standplaats = habitat voor planten
• Niche: de taak/beroep

• Minimum
• Optimum 
• Maximum

Optimumkromme voor overlevingskans populatie

Gaan optimumkrommes zoals hiernaast afgebeeld over een soort en/of een populatie en/of over 1 organisme.

1. een soort
2. een soort en/of een populatie
3. een populatie
4. 1 organisme

Welk soort a, b, c of d kan het best tegen grote schommelingen van deze milieufactor?

1. a
2. b
3. c
4. d

Habitat

plek/leefomgeving

“De plaats waar een bepaald organisme voorkomt, doordat de abiotische en de biotische factoren van die plaatsen voldoen aan de eisen die het organisme stelt om te kunnen overleven, groeien en zich voortplanten.”

Niche: beroep/

interactie met de omgeving 

“een N-dimensionaal hypervolume waarbinnen de soort een stabiele en leefbare populatie kan onderhouden”.

  George Evelyn Hutchinson

Eekhoorns komen voor in loofbos, naaldbos of gemengd bos, maar ook in tuinen en parken.
Wat zijn tuinen en parken?

1. de habitat van de eekhoorns
2. stukje habitat van de eekhoorns
3. de niche van eekhoorns
4. deel van de niche van eekhoorns

Betere adaptatie door mutatie 

Een verandering in leefwijze van een soort, vaak gekoppeld aan een mutatie in het DNA (wijziging van ATCG volgorde in DNA).

 

Adaptatie is een evolutionair proces, gebaseerd op natuurlijke selectie.

Wat is de reden dat veel kievieten 's winters vanuit ons land naar het zuiden trekken?

1. In Nederland is te weinig nestgelegenheid.
2. In Nederland is te weinig voedsel te vinden.
3. De draagkracht van het ecosysteem is bereikt.
4. De dagen zijn te kort om voldoende voedsel te vinden.

Herbivoren

Carnivoren

Predatie

Omnivoren

Predatoren

Predator-prooirelatie

Voedselketen

Voedselweb

Accummulatie

Persistent

Symbiose:

 mutualisme - commensalisem - epifytisme - parasitisme 

6.4 relaties tussen soorten

Voedselrelaties

Voedselketen

Voedselweb

Zet de volgende organismen in de juiste volgorde om een voedselketen te vormen.

populatieschommelingen

Rood = prooidier

Groen = predator

Noem drie factoren die van invloed kunnen zijn op de grootte van de populatie prooidieren.

2.2 voedselrelaties

Accumulatie van persistente stoffen

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Relaties in het nevelwoud van Belize

 Een filmer maakte een film voor National Geographic over het nevelwoud in het Midden-Amerikaanse Belize. Daar komen allerlei relaties tussen dieren van verschillende soorten voor, die in de film worden getoond.

 Zo volgen miervogels trekmieren op hun niets ontziende rooftocht en consumeren daarbij insecten die voor de trekmieren op de vlucht zijn.

Welke ecologische relatieterm is het meest van toepassing op de relatie tussen trekmier en miervogel (op volgende pagina MC vraag).

 

Welke ecologische relatieterm is het meest van toepassing op de relatie tussen trekmier en miervogel?

1. Commensalisme
2. Mutualisme
3. Parasitisme
4. Predatie