HAVO Ecologie - Bs 1, 2 & 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Thema 7: 

Ecologie en milieu

Sleep de organisatieniveaus van groot naar klein

1

2

3

4

5

biosfeer 

ecosysteem

soort

populatie

organisme

Bs 1 - Leerdoelen

1) Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen

2) Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen beschrijven

3) Je kunt veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven

Al deze factoren hebben invloed op het leven van (bijv.) een koe. 

Welke factoren zijn biotisch en welke abiotisch? 

ABIOTISCHE FACTOR

BIOTISCHE FACTOR

Zonlicht

Temperatuur

Planten

Soortgenoten

Water

Ziekteverwekkers

Wind

Wat is een biotoop?

Er is een verband tussen de tolerantie en het verspreidingsgebied van een soort.

Bekijk de afbeelding. Welke soort heeft het grootste verspreidingsgebied?

1. soort A
2. soort B
3. soort C
4. soort D

Tolerantie

Tolerantie + beperkende factor

• een soort heeft voor een abiotische factor zijn eigen kenmerkende tolerantiegebied.
  
• dit tolerantiegebied bepaalt het verspreidingsgebied (= gebied waar soort voorkomt)
  
• je kunt per soort en per abiotische factor een optimumkromme maken met: Minimum / optimum / maximum - waarde  
• Beperkende factor= de abiotische factor die het verst van de optimumwaarde ligt
  

samenvattend 

Wat is de beperkende factor bij verlichtingssterkte 3?

1. zuurstof
2. licht
3. CO2
4. temperatuur

Wat is de beperkende factor bij verlichtingssterkte 8?

1. zuurstof
2. licht
3. CO2
4. temperatuur

Bs 2 - Leerdoelen

1) Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden

2) Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven

Leg uit wat wordt bedoeld met concurrentie. Maak eventueel gebruik van een voorbeeld.

Wat is symbiose?

Concurrentie

Competitie / strijd

Kan plaatsvinden tussen soortgenoten (intraspecifiek) --> verhoogd de selectiedruk 

Maar ook tussen verschillende soorten (interspecifiek)

Coöperatie (binnen de soort)

Bescherming
Verdediging
Paarvorming
Voedsel

Symbiose

• Mutualisme: + / +
  
• Commensalisme: + / 0
  
• Parasitisme: - / +
  
  Geen symbiose:
• Competitie - / -
  
• Predatie - / +
  

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Een kreeft die gebruik maakt van een leeg slakkenhuis van een wulk is een voorbeeld van commensalisme.

1. Goed
2. Fout

De koolplant scheidt een stofje uit dat sluipwespen aantrekt. Sluipwespen leggen eieren in de rupsen die de koolplant op eten.

1. Mutualisme en parasitisme
2. Mutualisme en commensalisme
3. Commensalisme en parasitisme
4. Mutualisme, commensalisme en parasitimse

De populatiedichtheid is onderheving aan terugkoppeling.

Sleep de invloeden naar de juiste plek in het terugkoppelings-schema

afname van predatie

afname van voedselbeschikbaarheid

toename van concurrentie

toename van draagkracht van het ecosysteem

Populatiedynamiek

Wat is de draagkracht van een ecosysteem?

1. Het aantal dieren in een bepaald gebied
2. De maximale populatiegrootte die een gebied kan onderhouden
3. Alle organismen in een bepaald gebied
4. De minimale populatiegrootte die een gebied kan onderhouden

Waardoor leidt overschrijding van draagkracht meestal tot een lagere draagkracht?

1. de dieren zijn dood
2. voedselbronnen zijn uitgeput
3. het systeem schiet door

Optimale omstandigheden

Groei van populatie is zichtbaar te maken in grafiek.

Draagkracht van ecosysteem is belangrijk voor grootte.

- Exponentiele groei (J)

- Begrensde groei (S)

Overschrijden van draagkracht

Als de draagkracht wordt overschreden, zal de populatie een periode van sterfte doormaken

Uiteindelijk kan:
1) de populatie zich herstellen tot de oorspronkelijke draagkracht

2) Een nieuw evenwicht ontstaan bij een lagere draagkracht

3) De populatie verdwijnen uit het gebied

Exoten

Exoten: soorten afkomstig uit een ander gebied die zich vestigen in een ecosysteem

Invasieve exoot: brengt een ernstige verstoring teweeg in het ecosysteem

Voorbeelden van exoten in Nederland

Het langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

bij een plaag

invloeden uit de levenloze natuur

De maximale populatiegrootte in een ecosysteem

Vermogen schommelingen in abiotische factoren te verdragen

Samenlevingsvorm waarbij allebei de soorten voordeel hebben

Abiotische factor die bepaalt of een soort kan overleven in een gebied

Draagkracht

Tolerantie

Beperkende factor

Exponentiële groei

Symbiose

Mutualisme

 Abiotische factor

Bs 3 - Leerdoelen

1) Je kunt de voedselrelaties en de informatienetwerken binnen een ecosysteem beschrijven

2) Je kunt de energiestroom door een ecosysteem beschrijven

Voedselrelaties

In een ecosysteem zijn verschillende voedselrelaties.

Die zie je terug in een voedselketens en voedselweb.

Maak een correcte voedselketen

Voedselweb

Voedselweb is een combinatie van voedselketens

Wat betekenen de pijlen in het voedselweb?

Voedingswijze kan heterotroof of autotroof zijn... wat is het verschil?

T8

Producent

Consument 1ste orde 

Consument 2de orde of hoger

Consument 1ste orde

Producent

Producent

Consument 2de orde of hoger

Maak 16 & 17 

(blz.140)

Piramides

In de biologie kennen we 2 piramides:

- Piramide van aantallen

-Piramide van biomassa

Je moet ze goed uitelkaar kunnen houden!

In een piramide staat een voedselketen van onder naar boven

Piramiden van Biomassa

Een piramide van biomassa heeft altijd de vorm van een piramide

De producenten maken namelijk de organische stoffen, en deze organische stoffen worden uiteindelijk door alle organismen in de voedselketen gebruikt voor dissimilatie tot er niets meer over is.

Een piramide van aantallen hoeft géén piramidevorm te hebben.

Maak 18 t/m 21