Lezen H1 Talent

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Talent Lezen 1.3

Leesvaardigheid

Hoofdgedachte, onderwerp

Nederlands 3V2

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke tekstdoelen er zijn. 

• kun je uitleggen wat het verschil is tussen het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst. 

• kun je zelfstandig het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst bepalen. 
  
• Ik weet hoe (zinnen en) alinea's met elkaar verbonden kunnen zijn.
  
• Ik weet welke signaalwoorden bij welk tekstverband horen.
  
• Ik kan signaalwoorden herkennen in de tekst.

Onderwerp en deelonderwerp

Als je een tekst hebt gelezen, kun je het onderwerp bepalen.

Een onderwerp bestaat vaak uit verschillende deelonderwerpen.

Een deelonderwerp herken je
vaak aan een tussenkopje.

Onderwerp: iPad in de klas

Deelonderwerpen:

• digitale schoolboeken 
  
• altijd internet 
  
• interactief onderwijs
  

Hoe vind je het onderwerp van een tekst?

Het onderwerp

Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 

1. de kop 
   
2. de eerste zin of de eerste alinea 
   
3. een illustratie bij de tekst 
   
4. tussenkopjes en vetgedrukte of onderstreepte woorden in de tekst 

Hoe vind je de hoofdgedachte van een tekst?

De hoofdgedachte

De hoofdgedachte is een heel korte samenvatting in één zin. Het is het belangrijkste wat de schrijver wil vertellen. 

• De hoofdgedachte = het onderwerp + dat wat daarover verteld wordt.  

• Om de hoofdgedachte te formuleren moet je dus eerst het onderwerp bepalen. 

• Het onderwerp = waar de tekst over gaat. Dat kun je vaak met één of enkele woorden zeggen.

Hoofdgedachte

Hoofdgedachte = het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt.

Zo vind je een hoofdgedachte:
1. Onderwerp zoeken.

2. Wat is het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp vertelt? Antwoord in één goed geformuleerde zin. 

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat en de hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken.

Waar vind je de hoofdgedachte?

• Meestal in de eerste alinea of in het slot van een tekst. 
  

• De hoofdgedachte hoeft niet letterlijk in de tekst te staan. 
  

• Let op! Twee teksten met hetzelfde onderwerp kunnen heel goed twee verschillende hoofdgedachtes hebben.

Welke zin is de kernzin van deze alinea?

1. De eerste zin
2. De laatste zin
3. De tweede zin
4. De alinea heeft geen kernzin

Wat is de kernzin?

Antwoord

De kernzin is de eerste zin: ‘Als het … Europa.'

 Wat is de kernzin?

Wat is de functie van de inleiding?

1. Een centrale vraag stellen
2. Een mening geven
3. Het onderwerp benoemen
4. Een persoon introduceren

Is de tekst een inleiding of een slot?

1. inleiding
2. slot

In welk deel van de tekst verwacht je onderstaande zinnen?

Inleiding

Kern

Slot

En daarom raad ik iedereen aan om meer televisie te kijken.

Televisie biedt bovendien de broodnodige ontspanning.

Het moge duidelijk zijn: televisiekijken is de beste invulling van je vrije tijd.

Zullen onze kleinkinderen nog weten wat een televisie is?

Voor velen zal het een bekend gevoel zijn: zo veel kanalen en toch zo weinig leuke programma's op tv.

Toch is het misschien te kort door de bocht om te zeggen dat er geen goede televisie meer wordt gemaakt.

In welke alinea's van een overtuigende tekst staat het standpunt?

1. inleiding en middenstuk
2. middenstuk en slot
3. inleiding en slot
4. inleiding, middenstuk en slot

Signaalwoorden en tekstverbanden

Signaalwoorden geven een verband aan tussen zinnen en/of alinea's. 

Doel: signaalwoorden maken een tekst begrijpelijk. 

Verbanden:

     - opsommend - doel - middel

     - tegenstellend -redengevend

     - oorzakelijk - toegevend

     - voorwaardelijk - chronologisch

     - vergelijkend - samenvattend

     - toelichtend - concluderend

Tekstverband: CONCLUSIE

1. kortom
2. alles overziend
3. met dat doel
4. daarentegen

Tekstverband: VOORWAARDE

1. mits
2. waardoor
3. omdat
4. alles bij elkaar

Tekstverband: OPSOMMING

1. nog
2. alles bij elkaar
3. al met al
4. zoals

Signaalwoord: TEN EERSTE........TEN TWEEDE

1. middel-doel
2. opsomming
3. oorzaak-gevolg
4. tegenstelling

Tekstverband: UITSPRAAK-VOORBEELD

1. samenvattend
2. echter
3. ter toelichting
4. zo

Tekstverband: TEGENSTELLING

1. al met al
2. daar staat tegenover
3. zoals
4. waardoor

Tekstverband: MIDDEL-DOEL

1. zoals
2. om
3. zo
4. omdat

Tekstverband: UITLEG OF TOELICHTING

1. zoals
2. samenvattend
3. met andere woorden
4. tenzij

Tekstverband: SAMENVATTING

1. hierdoor
2. concluderend
3. om
4. kortom

'Daarom' is een signaalwoord voor een...

1. Opsommend verband
2. Concluderend verband
3. Redengevend verband
4. Tegenstellend verband

'En dan nog' is een signaalwoord voor een...

1. Opsommend verband
2. Concluderend verband
3. Redengevend verband
4. Tegenstellend verband

'Dus' is een signaalwoord voor een...

1. Toelichtend verband
2. Concluderend verband
3. Redengevend verband
4. Tegenstellend verband

'Daarentegen' is een signaalwoord voor een...

1. Opsommend verband
2. Concluderend verband
3. Redengevend verband
4. Tegenstellend verband

Tekstverband: VERGELIJKING

1. net als
2. kortom
3. als
4. waarmee

Noteer de tekstverbanden achter de signaalwoorden.

Noteer de drie signaalwoorden die worden genoemd in deze tekst in je schrift.

Uitspraak - opsomming

Uitspraak - tegenstelling

Uitspraak - voorbeeld

niet alleen ... maar ook

bijvoorbeeld

daar staat tegenover

Maar

Ook

bovendien

daarentegen

Integendeel

Zoals

Welke signaalwoorden ken je?

Tekst

Wie heeft er nog vragen?