Middeleeuwen VAVO havo

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

De middeleeuwen

Wat weet je al over deze periode in de geschiedenis? 

De middeleeuwen

Achtergrond middeleeuwen

- vaak geromantiseerd in films en series, maar ....
> veel oorlog, honger, besmettelijke ziektes zoals de pest, cholera en de pokken 
> gemiddelde leeftijd 35 
> bijgeloof 
> groot deel analfabeet 

Driedeling middeleeuwen

Vroege middeleeuwen (500-1000)

•  Bekering tot het Christendom
• Geestelijken waren vrijwel de enigen die konden lezen en schrijven
• Zeer grote invloed van het geloof  >  (theocentrisch)

Hoge middeleeuwen (1000-1300)

• Eerste steden ontstaan
• Literatuurgeschiedenis ‘begint’ ca. 1100
• Eerste universiteiten komen op
  

Late middeleeuwen (1300-1500)

• Burgerij krijgt meer macht > - cultuur krijgt een burgerlijk karakter
• Het grootste gedeelte van de maatschappij behoort niet tot een van de drie standen

De middeleeuwse maatschappij

Kenmerken:

1. Standenmaatschappij

2. Theocentrisch

3. Ridderlijk karakter

Het feodaal stelsel 

Theocentrisch

• Het geloof in God speelt een belangrijke rol in de maatschappij.
• Alleen geestelijken konden lezen en schrijven. 
• Mensen moesten hard werken, goed leven en veel bidden om in de hemel te kunnen komen.  
  > Eigen invulling geloof > ketterij!

Welke Latijnse benaming kennen we voor de middeleeuwen om het belang van het geloof aan te geven?

Ridderlijk karakter

• Focus op de adel. 
• Boeken als statussymbool. 

Hoofsheid 

- Regels van het hof: kleding en gedrag = hoofs 
- Dorper: vies, onbeleefd, grof, ruw, vrekkig etc. 

Doel: wrijvingen aan het hof voorkomen > anderen niet kwetsen of prikkelen 

- Vooral een ideaal 

Reizen

- Niet voor de lol  > zaken of religieuze bedoelingen 
- Gevaarlijk 

- Bekendste reiziger Sint Brandaan 
- Ierse abt > engel op reis gestuurd wonderen van God aanschouwen 

Taal 

- Geen ABN, maar veel dialecten 

- Diets > overkoepelende term voor de dialecten > Middelnederlands 

- Latijn voor geestelijkheid 

Eerste schrijvers

- Monniken > overschrijven op perkament 

> Anoniem > God wist hun naam 

> Didactisch en moraliserend > spiegel voorhouden 

> Mecenaat > kunst in opdracht 

Middeleeuwse literatuur

• Mondelinge overlevering volksverhalen.
  
• Weinig boeken > met de hand overschrijven 
  
• Rond 1450 uitvinding boekdrukkunst > nu zelf lezen > proza 

Middeleeuwse verhalen rijmen vaak. Welk belangrijk voordeel zou dit hebben voor de vertellers?

Teksten

- Hebban olla vogala > eerste zin > pennenproef 

- 1175 > volledig bewaard gebleven tekst > Hendrik van Veldeke > Sinte Servaes Legende 

vogala.org

GENRES LITERATUUR

-Dierenverhaal (dieren als mensen/parodie)

-Ridderromans (Karel & Arthur)

-Liederen
- Toneel

-Geestelijke letterkunde (bijv. Marialegendes, heiligenlevens)

Bewaring literatuur

- Hand geschreven > boek is een codex 
- Ganzeveer op perkament > letter voor letter 
- Geleerde monikken schreven boeken over > kopiisten
- Nadeel: moe > fouten in het werk 

Welke uitdrukking hebben we van het harde werk van de monniken overgehouden?

Veel series en films spelen zich af tijdens de middeleeuwen of zijn gabaseerd op tijd.

Middeleeuwse literatuur stond meestal in een boek.

1. waar
2. niet waar

God en het geloof hadden een belangrijke rol in de middeleeuwse literatuur

1. waar
2. niet waar

Wie is de tweede stand in de middeleeuwse standenmaatschappij?

1. burgerij
2. geestelijken
3. boeren
4. adel

Het feodale stelsel (of leenstelsel) houdt in dat.....

1. De koning zijn land zelf bestuurt met behulp van ministers
2. De koning het bestuur van delen van het rijk aan de adel overliet, in ruil voor trouw
3. De koning land leent van de adel om kastelen op te bouwen
4. De koning land leent van de bevolking om daar dorpen en steden op te bouwen

Wie stond er in de standenmaatschappij bovenaan?

1. de burgerij
2. de adel
3. de geestelijkheid
4. de boeren

Wonderen spelen een belangrijke rol in de middeleeuwse geestelijke literatuur, omdat daarmee het bestaan van God wordt aangetoond.

Waar

Niet waar

Hoe heet het ingewikkelde systeem van gedragscodes aan het middeleeuwse hof?

1. Etiquette
2. Hoofsheid
3. Vroomheid

Hoe heet de taal van de burgers uit de middeleeuwen?

1. Vlaams
2. Nederlands
3. Diets
4. Latijn

Vragenrondje

wat is jou nog niet duidelijk?

Ik heb de uitleg:

1. niet begrepen
2. beetje begrepen
3. goed begrepen
4. heel goed begrepen