*Deel 3 herhaling grammatica zinsdelen, 2THo

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Vandaag 

Lezen (10 minuten)

Bespreken huiswerk (5 minuten)

Lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp (15 minuten) 

Aan de slag (resterende tijd) 

Grammatica zinsdelen

PV + OW

Lesdoelen

1 . Je kunt het onderwerp vinden in een zin.

2. Je kent het werkwoordelijk gezegde

3. Je herkent het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp 

Zinsdelen

2 manieren om te zien welke woorden samen een zinsdeel vormen:

1. Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde naast elkaar blijven staan als je de zin verandert. Die woorden zijn samen een zinsdeel.

2. Probeer welke woorden je samen voor de pv kunt zetten. Die woorden vormen samen een zinsdeel.

- De kok / heeft / vandaag / een lekker toetje / gemaakt.

- Vandaag / heeft / de kok / een lekker toetje / gemaakt.

- Een lekker toetje / heeft / de kok / vandaag / gemaakt.

Let op: de werkwoorden heeft en gemaakt vormen samen één zinsdeel, ook al staan ze uit elkaar. 

Hoe vind je het onderwerp (ow) ?

1. Verander de persoonsvorm van getal. (van enkelvoud maak je dus meervoud of andersom)

Het woord dat mee moet veranderen, is het onderwerp

2. Stel de vraag wie of wat + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp

ZINSDELEN

werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

Lijdend voorwerp

De meeste zinnen bevatten een persoonsvorm, een werkwoordelijk gezegde en een onderwerp.

 

Veel zinnen hebben ook een lijdend voorwerp.

Met het lijdend voorwerp gebeurt iets,

het 'ondergaat' wat in het gezegde staat.

Lijdend voorwerp

Tim | graaft | een kuil.

PV = graaft

Ow = Tim

Wat graaft Tim? Een kuil.

lijdend voorwerp = een kuil

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag: 

Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

voorbeeld:

Daniëlle / mag / deze bos bloemen / overhandigen / aan de koningin

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor / aan wie iets bestemd is.

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Tip

Het meewerkend voorwerp komt vaak voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met 'vertellen' (meedelen, uitleggen, zeggen) of met 'geven' (overhandigen, lenen, toesturen).

Bespreken huiswerk

Opdracht 3

1 Morgen / wordt / mijn nieuwe jas / door TNT Post / bij mij thuis / afgeleverd.

ow = mijn nieuwe jas

wg = wordt afgeleverd

2 Isa / vindt / het nieuwe nummer van Shawn Mendes / erg goed.

ow = Isa

wg = vindt

3 Vanavond / maak / ik / eindelijk / mijn werkstuk over vulkanisme / af.

ow = ik

wg = maak af

4 Zijn / de taxichauffeurs / bij Schiphol / aan het protesteren / voor hogere tarieven?

ow = de taxichauffeurs

wg = Zijn aan het protesteren

5 Dit weekend / wil / Frits / met een paar vrienden / Madurodam / gaan bezoeken.

ow = Frits

wg = wil gaan bezoeken

6 De ingang van onze school / schijnt / binnenkort / opgeknapt (/) te worden.

ow = De ingang van onze school

wg = schijnt opgeknapt te worden

Opdracht 4-a

Johannes de Jong heeft ons alweer zo'n superlange e-mail gestuurd. 

a 1 Johannes de Jong / heeft / ons / alweer / zo’n superlange e-mail / gestuurd.

pv = heeft

ow = Johannes de Jong

wg = heeft gestuurd

2 Vraag: Wat heeft Johannes de Jong gestuurd?

lv = zo’n superlange e-mail

3 Vraag: Aan wie heeft Johannes de Jong zo’n superlange e-mail gestuurd?

mv = ons

Opdracht 4-b

Vanmorgen legde de wiskundeleraar de opgaven aan zijn klas uit.

 1 Vanmorgen / legde / de wiskundeleraar / de opgaven / aan zijn klas / uit.

pv = legde

ow = de wiskundeleraar

wg = legde uit

2 Vraag: Wat legde de wiskundeleraar uit?

lv = de opgaven

3 Vraag: Aan wie legde de wiskundeleraar de opgaven uit?

mv = aan zijn klas

Opdracht 4-c

Zulke IJslandse husky's kunnen moeiteloos dergelijke zwaarbeladen sleeën trekken.

1 Zulke IJslandse husky’s / kunnen / moeiteloos / dergelijke zwaarbeladen sleeën / trekken.

pv = kunnen

ow = Zulke IJslandse husky’s

wg = kunnen trekken

2 Vraag: Wat kunnen zulke IJslandse husky’s trekken?

lv = dergelijke zwaarbeladen sleeën

3 Vraag: Aan/Voor wie kunnen zulke IJslandse husky’s dergelijke zwaarbeladen sleeën trekken?

Geen antwoord, dus geen mv.

Opdracht 4-d

Heeft Adriaan jou dat vieze drankje ingeschonken?

1 Heeft / Adriaan / jou / dat vieze drankje / ingeschonken?

pv = Heeft

ow = Adriaan

wg = Heeft ingeschonken

2 Vraag: Wat heeft Adriaan ingeschonken?

lv = dat vieze drankje

3 Vraag: Voor wie heeft Adriaan dat vieze drankje ingeschonken?

mv = jou

Opdracht 4-e

Waarom zou dit Roemeense orkest zulke ouderwetse liedjes spelen? 

1 Waarom / zou / dit Roemeense orkest / zulke ouderwetse liedjes / spelen?

pv = zou

ow = dit Roemeense orkest

wg = zou spelen

2 Vraag: Wat zou dit Roemeense orkest spelen?

lv = zulke ouderwetse liedjes

3 Vraag: Voor wie zou dit Roemeense orkest zulke ouderwetse liedjes spelen?

Geen antwoord, dus geen mv.

Opdracht 4-f

Staat de burgemeester op het bordes snoep uit te delen aan de kinderen? 

1 Staat / de burgemeester / op het bordes / snoep / uit te delen / aan de kinderen?

pv = Staat

ow = de burgemeester

wg = staat uit te delen

2 Vraag: Wat staat de burgemeester uit te delen?

lv = snoep

3 Vraag: Aan wie staat de burgemeester snoep uit te delen?

mv = aan de kinderen

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als: 

Hoe? Hoelang? Waar? Waardoor? Waarheen? Waarom? Waarmee? 

- Mijn vader gaat elke dag met de auto naar zijn werk. (Wanneer? Hoe? Waarheen?)

Bevat deze zin een bijwoordelijke bepaling?

De oppas wachtte op het schoolplein op haar oppaskinderen.

1. Nee, de zin bevat geen bijwoordelijke bepaling.
2. Ja, de zin bevat één bijwoordelijke bepaling.
3. Ja, de zin bevat twee bijwoordelijke bepalingen.

De oppas wachtte op het schoolplein op haar oppaskinderen.

Noteer de twee bijwoordelijke bepalingen. 

De leerlingen hebben grammatica goed begrepen vandaag.

Noteer de twee bijwoordelijke bepalingen. 

Aan de slag

Maak opdracht 5 van De Brug Grammatica Zinsdelen (blz 245)