Thema 3 Genetica: BS5 Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Speciale manieren van overerven

Deze les

• Korte terugblik
• Uitleg speciale manieren van overerven
• Opdrachten maken

Terugblik monohybride kruising

= kruising waarbij je let op de overerving van één eigenschap.

Één genenpaar betrokken:

Intermediair fenotype = mengvorm

bv. wanneer er 3 fenotypen zijn

beide dominant

Herhaling X-chromosomaal

• Er zijn eigenschappen die alleen op het X-chromosoom liggen.

Let op: Mannen hebben 1 X- en 1 Y-chromosoom. Vrouwen hebben 2 X-chromosomen. (zie ook kruisingschema in afbeelding)

• Dit betekent dat de man altijd de eigenschap die op zijn X-chromosoon zit als fenotype heeft. 
  

X-chromosmale overerving

Hoe groot is de kans dat hun tweede kind, een dochter, draagster is van het allel voor de ziekte? 

• P(arents):                     X^AX^a         x       X^AY
• Geslachtscellen:   X^A of X^a      x    X^A of Y
• F1:

       50% kans ----->

	X A	Y
X A	X A X A	X A Y
X a	X A X a	X a Y

Geslachtschromosomen

De lichamelijke geslachtskenmerken worden bepaald door de geslachtschromosomen.

Vrouw = XX

Man = XY

Leerdoelen 3.5

• Je kunt kruisingsschema's maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen , letale factoren, en  gekoppelde genen.

• Je kunt uit kruisingsschema's of stambomen van multipele allelen , letale factoren, en gekoppelde genen de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

Multipele allelen

Voor één erfelijke eigenschap bestaan drie of meer varianten van allelen. Bijv. bloedgroepen --> allelen:

Multipele allelen (voorbeeld bloedgroepen moet je kennen)

Letale factor

Een allel dat geen levensvatbaar individu oplevert als een genenpaar bestaat uit twee van zulke allelen.

Als beide ouders dezelfde letale factor bezitten, wordt een deel van de verwachte nakomelingschap niet geboren.

Het letale genotype neem je NIET mee in 

de verhouding van het fenotype

Verhouding fenotypen F1= 2:1

Manx katten

Gekoppelde overerving

Twee genenparen liggen in hetzelfde chromosomenpaar.

Tegenovergestelde: ongekoppelde overerving (= twee genenparen liggen in verschillende chromosomenparen.)

Manier van notatie gekoppelde genen

Samen oefenen

blz. 205.

Laten we het kruisingsschema voor F1 maken

Huiswerk

Maak voor maandag vraag 53 t/m 63

Let op! Al deze kruisingen komen terug komen op de groepstoets van maandag 9 december!

Dus oefen!

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel voor B bruine ogen is dominant over het allel voor b blauwe ogen. Welk(e) genotype(n) kan de vader gehad hebben?

1. alleen BB
2. Alleen Bb
3. Bb of BB
4. Bb of bb

Een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep AB heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%