Foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Formuleerfouten

Foutieve samentrekking

Wat is een samentrekking?

Een samentrekking is een zin waarin een woord of een woorddeel wordt weggelaten uit een zinsdeel (of woordgroep), omdat hetzelfde woord al eens in de zin voorkomt. 

• Bij woorddelen: voor- en nadelen 
• Bij woorden: korte (...) en lange broeken 
• Bij zinsdelen: [Jan koopt boeken] en [Piet (...) cd's.]

Een goede samentrekking

Als je twee zinnen aan elkaar plakt met en of maar, mag je de delen die hetzelfde zijn in de tweede zin alleen weglaten als:

• de betekenis hetzelfde is
  
• de vorm hetzelfde is (enkelvoud/meervoud)
  
• de grammaticale functie hetzelfde is (onderwerp, lijdend voorwerp)

Verschil in betekenis

1. De herderinnetjes hielden een kudde.
   
   
2. De herderinnetjes hielden van ieder schaap.
   
   
3. De herderinnetjes hielden een kudde en (...) (...) van ieder schaap.

Verschil in betekenis

In zin 1 en 2 geldt voor De herderinnetjes dat betekenis, vorm en functie hetzelfde zijn. De herderinnetjes mag dus weggelaten worden.

Hielden betekent in zin 1 in stand houden, verzorgen. In zin 2 betekent hielden liefhebben. Omdat de betekenis verschilt, mag je hielden niet weglaten in zin 3.

Verschil in betekenis

Fout
De herderinnetjes hielden een kudde en (...) (...) van ieder schaap.

Goed
De herderinnetjes hielden een kudde en (...) hielden van ieder schaap.

Verschil in vorm

1. Het vervallen huis werd afgebroken.
   
   
2. De oude schuren werden gesloopt.
   
   
3. Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren (...) gesloopt. 

Verschil in vorm

In zin 1 is de persoonsvorm enkelvoudig en in zin 2 is de persoonsvorm meervoudig. Daarom mag werden in zin 3 niet worden weggelaten.

Verschil in vorm

Fout
Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren gesloopt.

Goed
Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren werden gesloopt.

Verschil in grammaticale functie

1. De computer is stuk.
   
   
2. De computer is dus naar een reparateur gebracht.
   
   
3. De computer is stuk en (...) (...) dus naar een reparateur gebracht.

Grammaticale functie

In zin 1 en 2 heeft de computer dezelfde betekenis, dezelfde vorm (enkelvoud) en dezelfde grammaticale functie. De computer mag dus in zin 3 worden weggelaten.

Ontleed de zinsdelen!

1. De computer is stuk.
   
   
2. De computer is dus naar een reparateur gebracht.
   
   Wat voor soort gezegdes?

Grammaticale functie

Is in zin 1 is de persoonsvorm van een naamwoordelijk gezegde. Daar is is een koppelwoord. In zin 2 is is echter persoonsvorm van een werkwoordelijk gezegde, zodat is daar een hulpwerkwoord is. 

Is heeft dus niet in beide zinnen dezelfde grammaticale functie. Is mag dus niet worden weggelaten in zin c.

Grammaticale functie

Fout

De computer is stuk en (...) (...) dus naar een reparateur gebracht.

Goed

De computer is stuk en (...) is dus naar een reparateur gebracht.

Sinterklaas had acht bier en een mijter op.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

De docent leidde het nieuwe onderwerp in en de leerlingen om de tuin.

1. foutieve samentrekking (grammaticaal verschil)
2. goede samentrekking
3. foutieve samentrekking (betekenisverschil)
4. geen samentrekking

In de toetsweek worden er lange en korte toetsen afgenomen.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Jouw idee in de ideeënbus vond de jury het origineelste en zal spoedig gerealiseerd worden.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

De Eerste Kamer heeft de wet aangenomen en geldt vanaf 1 januari.

1. Goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Ik moet en zal slagen dit jaar, want ik wil echt niet blijven zitten in klas 3.

Extra info

Het gaat in deze zin om de samentrekking van 'Ik moet en zal'.

1. geen samentrekking
2. foutieve samentrekking
3. goede samentrekking

Is de volgende zin een samentrekking?
'Marc zit op voetbal en Faisal ook.'

1. Ja
2. Nee

Is de samentrekking juist of onjuist?

Alice maakte de bedden op en daarna het ontbijt klaar.

1. juist
2. onjuist

Welke foutieve samentrekking?
''Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

Is de samentrekking juist of onjuist?

Het huiswerk was niet moeilijk en heb ik onder de les al afgemaakt.

1. juist
2. onjuist

Verbeter de onderstaande foutieve samentrekking:
In onze straat wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd.

Verbeter de onderstaande foutieve samentrekking:
Het lukte haar niet de beste te blijven en begon nerveus te worden.

Welke woorden of woorddelen kun je samentrekken?
Schrijf de hele zin op met de samentrekking.

De ouders van Bilal zijn aardige mensen en zijn behulpzame mensen

Liesbeth is keeper en veel te vinden op het trainingsveld.
























De juf wordt toegezongen door alle leerlingen en de lokalen versierd.

Wij bieden u een baan aan en hopen u volgende week te zien.

1. de samentrekking is goed
2. het is niet dezelfde functie
3. het is niet dezelfde betekenis
4. het is niet hetzelfde getal

De bouwvakker draait de panelen om en de moeren aan.
























De juf wordt toegezongen door alle leerlingen en de lokalen versierd.

1. de samentrekking is goed
2. het is niet dezelfde functie
3. het is niet dezelfde betekenis
4. het is niet hetzelfde getal

Wat is een foutieve samentrekking?