2.4 Pausen en koningen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

leg uit wat de investituurstrijd inhield

2.4  Pausen en koningen: de investituurstrijd

• tweezwaardenleer belangrijk
• waar ligt het primaat?


• 'Schenking van Constantijn' 
• ook bisschoppen benoemd door de keizer (lekeninvestituur)
• paus Gregorius VII zette zaak op scherp (1075)
• Keizer Hendrik IV reageerde:

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

voorlopig einde investituurstrijd:

• Concordaat van Worms (1122):
• bisschoppen ontvangen van
• 1.  de paus: geestelijke macht
• 2. de keizer: wereldlijke macht
• gevolg voor de Duitse keizers:
• minder macht: hoge geestelijken waren hoge edelen > disloyaal >
• verbrokkeling Duitse Rijk

Begin staatsvorming en centralisatie

• m.u.v. Duitse Rijk in Europa centralisatie, ondanks verzet leenmannen:
• regionaal zeer machtig (financieel en militair onafhankelijk)
• Door herstel handel en opkomst steden: 
• belastinginkomsten voor de leenheren / vorsten >
• huurlegers en ambtenarenapparaat (professionals ipv edelen) >
• bestuurlijke eenheid > staatsvorming (langdurig en moeizaam proces)

centralisatie in Frankrijk

• belangrijk: 100-jarige oorlog
• 1337 - 1453
• Franse edelen + 
• Engelse koning verslagen door
• Franse koningen

centralisatie in Engeland

• Ondanks beleid Willem de Veroveraar:
• moeizame centralisatie o.a. door:
• Jan zonder Land  (1199-1216) >
• Magna Carta: 
• geen nieuwe belastingen zonder toestemming van:
• parlementen (> Staten-Generaal) en
• bescherming tegen rechterlijke willekeur