6.4 Schoonmaakmiddelen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Schoonmaakmiddelen

Deze les

• Uitleg werking schoonmaakmiddelen
• Aan de slag 

Leerdoelen

• Je kunt verschillende manieren van schoonmaken herkennen en benoemen. 
• Je weet wat een zuur en een base is. 
• Je weet wat de pH is. 
• Je weet hoe je de pH kunt bepalen.  

Schoonmaken op verschillende manieren

• Mechanisch reinigen
• Oplossen
• Desinfecteren
• Chemisch reinigen 

Mechanisch reinigen

Door stevig te schrobben of door een schuurmiddel te gebruiken verwijder je aangekoekt vuil. 

Vaak wordt kalk gebruikt, vroeger zand. 

Borstel of staalsponsje. 

Oplossen (in extractiemiddel)

• Hydrofoob en hydrofiel 
• Hydrofiele verontreinigingen kunnen met water worden opgelost. 
• Terpentine, wasbenzine, spiritus en aceton zijn allemaal         hydrofoob (in meerdere of mindere mate). Hydrofobe vlekken kun je hiermee verwijderen. 

Inkt

Nagellak

vet

verf

aceton

spiritus

wasbenzine

Terpentine

Desinfecteren

• Heet water; 60 tot 95 graden Celsius. 
• Zeep; zeepmoleculen gaan in het membraan van virussen, daardoor onschadelijk gemaakt. 
• Bleekmiddel; maken veel structuren stuk. 
• Alcohol; maakt de eiwitten van bacteriën en virussen kapot. 

Chemisch reinigen

• Zure en basische stoffen zijn elkaars tegenpolen.
  
• Reactie van zuur + base --> neutrale stof (bv water). 
• vb zuren: zoutzuur, azijnzuur, citroenzuur
• vb basen: ammoniak, soda, natriumhydroxide

zuur --> ontkalken

base --> ontvetten

Gootsteenontstopper

• Verstopping = gestold vet
• Natriumhydroxide is zeer agressieve base 
• Bij aanraking met water --> warmte
• Vet smelt en kan reageren met natriumhydroxide, waardoor het reageert tot zeepmoleculen.
• Verstopping is weg!

Ontkalken

• Zuur + base --> neutrale stof
• Kalk = base
• Zuur toevoegen laat kalk reageren, waardoor het weg kan spoelen. 

Wat is een geschikt ontkalkingsmiddel?

1. zeep
2. azijnzuur
3. citroenzuur
4. zoutzuur

Bleekmiddelen

• Gekleurde vlekken kun je wegbleken.
• Bleekmiddelen reageren met kleurstoffen. 
• Er ontstaan kleurloze stoffen.
• vb: natriumhypochloriet, waterstofperoxide

pH (0-14)

• pH-waarde geeft aan hoe zuur of hoe basisch iets is.
• 
  
• 0-7 zuur
• 7 neutraal
• 7-14 base
• Lager dan 3 of hoger dan 11 --> heel agressief 

Wat voor pH denk je dat gootsteenontstopper heeft?

Een stof met pH=5 is een ...

1. zuur
2. base
3. neutrale stof

pH meten

• Zuur-base-indicator 
• pH papier

Rodekoolsap: bij base groen, 

bij zuur rood/roze

Welke kleur heeft rodekoolsap als je er azijnzuur aan toevoegt?

1. groen
2. rood

Met wat voor een stof kun je apparaten ontkalken?

Waarvoor gebruik je basen bij schoonmaken?

1. ontkalken
2. ontkleuren
3. ontvetten

Welke stof is agressiever?

1. zeep (pH=9,5)
2. ovenreiniger (pH=13)

Aan de slag

• Blz. 163: 1 t/m 7, 9 t/m 11