Brugklas grammatica 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Grammatica 1

woordsoorten

Programma

• Wat zijn woordsoorten
• Lidwoord
• Zelfstandig naamwoord
• Bijvoeglijk naamwoord
• Hulpwerkwoord
• Zelfstandig werkwoord

Wat zijn woordsoorten

Een woordsoort is de naam van een type woord. Je kan elk woord apart in de zin benoemen. Verschillende woordsoorten kunnen meerdere keren in de zin voorkomen.

Het benoemen van woordsoorten noem je taalkundig ontleden.

Lidwoord

Lidwoorden : de, het, een

De-woorden

- meervouden

- vruchten en bomen

- bergen en rivieren

- cijfers en letters

meervoud: de huizen - de ramen - de stoelen

vruchten en bomen: de peer - de appel - de eik

bergen en rivieren: de rijn - de Mont blanc

cijfers en letters: de acht - de N

Het-woorden

- verkleinwoorden

- namen van talen

- namen van windrichtingen

- namen van metalen

verkleinwoorden : het huisje - het raampje - het koekje

namen van talen: het Frans - het Duits

namen van windrichtingen: het oosten - het westen

namen van metalen: het staal - het ijzer

Zelfstandig naamwoord

• Mensen: jongen - meisje - man - moeder - opa
• Dieren: hond - olifant - haas
• Dingen: telefoon - boek - kaars
• Namen: Lisa - Frank - Rogier
• Begrippen: liefde - verdriet 

Zelfstandig naamwoord

• Je kan er bijna altijd een lidwoord voor zetten.
• De meeste woorden hebben een enkelvoud en meervoud.
• Je kan er een verkleinwoordje van maken.

Heerenveen

1. Lidwoord
2. Zelfstandig naamwoord
3. Bijvoeglijk naamwoord

Verliefd

1. Lidwoord
2. Zelfstandig naamwoord
3. Bijvoeglijk naamwoord

Het

1. Lidwoord
2. Zelfstandig naamwoord
3. Bijvoeglijk naamwoord

Jumbo

1. Lidwoord
2. Zelfstandig naamwoord
3. Bijvoeglijk naamwoord

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord: zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

- Dat is een rode auto.

- Dat is een snelle, rode auto.

- Die jongen is vriendelijk.

- Die jas is zwart.

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Deze bijvoeglijk naamwoorden schrijf je bijna altijd met +en:

• gouden horloge
• houten tafel
• Rieten stoel

Behalve als het om een 'nieuwe stof gaat:

• plastic tas - aluminium schaal - nylon jurk

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Je schrijft het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, maar je moet wel op de spellingregels letten.

• Ik heb de foto's vergroot   (voltooid deelwoord ) 
• De vergrote foto's  (gebruikt als bijvoeglijk naamwoord)

• Ik heb koffie gezet (voltooid deelwoord)
• De gezette koffie (gebruikt als bijvoeglijk naamwoord)

Tekst

Zelfstandig naamwoord

Bijv. naamwoord

huisarts

wit

fiets

groot

duur

jong

nieuw

oma 

interessant

klaslokaal

Werkwoord

Een werkwoord is:

- iets wat je kunt doen of wat kan gebeuren.

- je kunt er een ik/hij/wij-rijtje van maken  (= vervoegen).

Bijvoorbeeld:

 Over zes weken hoopt zij te bevallen van een meisje.

 De dinosaurus is al jaren uitgestorven.

Hulpwerkwoord (hww)

• Kan alleen in een zin staan met meer dan één werkwoord.
• Je kan een hulpwerkwoord altijd uit de zin halen.
• Kunnen meerdere hww in de zin staan.
• Geeft nooit de handeling aan.

Zelfstandig werkwoord (zww)

• Belangrijkste werkwoord in de zin
• Heb je maar één werkwoord? Dan is dit sowieso een zww.
• Heb je meerdere werkwoorden?

        --> Er kan altijd maar één zww in de zin staan

        --> Dan is vaak het laatste werkwoord van de zin het zww.

Voorbeelden hww en zww

Wij schrijven netjes in ons schrift.

In de winkel hebben ze brood gekocht.

Ik hoop nog ver te kunnen fietsen.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Kan

je

niet

beter

uitkijken!

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Haar

broers

zitten

me

altijd

te 

treiteren. 

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Hij 

heeft

weer

niet

geluisterd.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Hij 

kocht 

het

mooie

cadeau.