Blok 4 Opstand en verdediging

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

Thema 6 Uitvindingen

Blok 4 Opstand en verdediging

Waar gaat dit blok over?

Tijdens de Nederlandse Opstand of de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) vochten de Nederlanders tegen de Spanjaarden. Maar hoe deden ze dat? Wat zijn slimme manieren om de vijand te verslaan? Of om het land te verdedigen? En wat zie je daarvan nog terug in ons landschap?

Er is veel veranderd in de manier van oorlog voeren. Nu kan een land oorlog voeren via het internet. Daar zijn geen soldaten voor nodig.

Les 1

• twee voorbeelden geven van een tactiek die Maurits bedacht in de Opstand.

• vijf zaken noemen die soldaten nodig hebben tijdens een oorlog.

• uitleggen wat ‘leven van het land’ betekende voor soldaten.

• vertellen vanaf wanneer soldaten in Nederland bevoorraad werden.

 

oorlog

Slimme Maurits

• Maurits, zoon van Willem van Oranje, bedacht nieuwe tactiek.
  
• Spaanse piekeniers tegen de Nederlandse musket.
  
• Hoe werkte de tactiek van Maurits.
  
• De smokkel-tactiek.

Slimme Maurits

Maurits was de zoon van Willem van Oranje. Hij werd in 1589 bevelhebber van het leger. Hij bedacht een nieuwe tactiek om de Spanjaarden te verslaan. Het Spaanse leger had veel piekeniers. Dat waren soldaten met lange speren met een scherpe punt of piek. De Nederlandse soldaten probeerden de piekeniers met musketten te doden. Maar een soldaat kon met zo’n musket, een vuurwapen, maar één keer schieten. Daarna moest hij zijn wapen opnieuw laden. Dat duurde twee minuten, want hij moest buskruit in de loop doen, dan watten, daarna de kogel, dan weer watten en vervolgens moest hij alles aanstampen met een laadstok. Daarna pas kon hij de lont aansteken. Genoeg tijd voor een Spaanse soldaat om een piek in zijn buik of borst te steken.

Maurits bedacht daar iets op. De eerste rij soldaten schoot en rende snel naar achteren om de musket opnieuw te laden. De tweede rij schoot. Als deze soldaten naar achteren renden om te herladen, stond de eerste rij weer klaar. Zo was er een constante stroom aan kogels die de piekeniers kon verslaan. Met deze tactiek had Maurits veel succes.

Maurits verzon meer slimme tactieken. Samen met schipper Adriaen bedacht hij in 1590 een list om Breda te veroveren. In zijn turfschip smokkelde Adriaen Nederlandse soldaten de stad in. In de nacht kropen de soldaten uit het schip en verrasten de Spaanse soldaten.

Stelling 1: Piekeniers zijn moeilijk te verslaan door de musketiers.
Stelling 2: De tegenstander verrassen is een tactiek die de Spanjaarden gebruikten.

1. Stelling 1 en 2 zijn waar.
2. Stelling 1 en 2 zijn niet waar.
3. Stelling 1 is waar. Stelling 2 is niet waar.
4. Stelling 1 is niet waar. Stelling 2 is waar.

We lezen samen !

Genoeg voedsel        

                      Bladzijde 65 in leerwerkboek 6

Vul in: Tijdens de 80-jarige oorlog moesten de soldaten zelf voor ............, .......... en ............. zorgen. Welk begrip hoort hier niet?

1. Munitie
2. Kleding
3. Tenten
4. Voedsel

Tot in de 19-de eeuw, werd er meestal niet gevochten in de .............? Bedenk zelf een verklaring voor je antwoord.

1. Lente
2. Zomer
3. Herfst
4. Winter

  Huiswerk bij deze les:

M: Uitvindingen

blok 4 Opstand en verdediging

leerwerkboek blz. 60 t/m 67

m. online opdr. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8,  en 9

Les 2

• uitleggen waarom Nederland inundatie vroeger als verdedigingstactiek kon gebruiken, maar nu niet meer.

• beschrijven welk deel van Nederland verdedigd werd door de Nieuwe Waterlinie en waarom.

• beschrijven hoe de Stelling van Amsterdam als waterlinie werkte.

• uitleggen waarom Nederland na 1830 plannen maakte om het land te verdedigen.

• uitleggen dat nepnieuws een oorlogswapen kan zijn.

Water als verdediging

• Groot deel van Nederland ligt laag.
• Dammen, dijken en sluizen beschermen 

     tegen water.

• Gebieden bewust onder water zetten om vijanden tegen te houden of te verjagen: inunderen.
• Leiden op 3 oktober 1574 ontzet door de watergeuzen na een Spaanse belegering.

nos.nl

Leids Ontzet. Toen Leiden op 3 oktober 1574 door de geuzen werd bevrijd aten ze hutspot, haring en wittebrood. Deze gebeurtenis wordt nog altijd herdacht. Dit jaar is het met een kroonjaar (450 jaar) extra groot feest.

Waarom kan Nederland het inunderen wel in het westen, maar niet in het oosten van ons land gebruiken?

Wat is hier afgebeeld?

1. Een schans
2. Een fort
3. Een terp
4. Een deel van de waterlinie.

Water in de Tweede Wereldoorlog

• Tijdens WOII voor het laatst inundatie in Nederland.
• Bevrijders bij Walcheren
• Bezetters bij de Betuwe

We lezen samen !

Nederland verdedigen         

                      Bladzijde 69 in leerwerkboek 6

linie: verdedigingslijn.

bestaat uit meerdere vestingen.

vesting: versterkte steden en forten.

Welk begrip hoort bij de volgende omschrijving: een plaats met een gracht en muur eromheen gebouwd.

1. Fort
2. Inunderen
3. Vesting
4. Schans

Stelling 1: Een fort werd vaak op een terp gebouwd om de vijand te zien aankomen.
Stelling 2: Een sluis werd gebruikt om het land onder water te kunnen zetten.

1. Stelling 1 en 2 zijn waar.
2. Stelling 1 en 2 zijn niet waar.
3. Stelling 1 is waar. Stelling 2 is niet waar.
4. Stelling 1 is niet waar. Stelling 2 is waar.

Wat is er op dit moment in het nieuws?

Hoe weet jij wat er in het nieuws is?

Van wie komen deze nieuwsberichten?

We lezen samen !

Nepnieuws als oorlogswapen         

                      Bladzijde 72 in leerwerkboek 6

www.ad.nl

Welke tips heb jij gehoord?

  Huiswerk bij dit blok

M: Uitvindingen 

blok 4  Opstand en verdediging

leerwerkboek blz. 60 t/m 75

m. online opdr. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 18, 20, 21 +    

                                                                                                                 eindsprint