Romantiek

• Tekenen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.2 Romantiek

1800-1870

Fabriekscomplex van P. Regout & Co. aan Boschstraat en Bassin in Maastricht, ca. 1865

N.a.v de Industriële revolutie...

Wordt de wereld onoverzichtelijker.

Escapisme: men gaat verlangen naar een ontsnapping uit de dagelijkse realiteit.

Na de kille, academische rationele verlichting verlangt men naar gevoel.

Men krijgt een verlangen naar alles wat onbereikbaar is. Fantasie viert hoogtij.

En tegelijkertijd kwam het nationalisme op. Met de nadruk op de unieke cultuur en geschiedenis van de eigen natie.

De romantiek is trouwens een stroming en geen stijl.

Het heeft geen specifieke vormgevingskenmerken.

Caspar Friederich: De wandelaar boven de nevelen (1818-19) olieverf op doek. 95x75cm

William Turner: Sneeuwstorm: Stoomboot voor de havenmond (1842) olieverf op doek. 91x122cm

Théodore Géricault: Het vlot van de Medusa (1818-19) olieverf op doek. 490x716 cm

Vormgevingskenmerken:

Hoe en waarmee (materiaal en beeldaspecten) is het kunstwerk tot stand gekomen? 

Escapisme

Waar wilde men naartoe "ontsnappen"?

Welke onderwerpen ging men schilderen in de stroming Romantiek?

Caspar Friederich: Chalk Cliffs on Rügen (1818) olieverf op doek. 90.5×71cm

• Historische thema’s, vooral het eigen verleden of de middeleeuwen
  
• Dramatische gebeurtenissen
  
• Exotische onderwerpen
  
• Ongerepte natuur
  
• Dromen
  
• Sprookjes (gebroeders Grimm) 
• Het bovennatuurlijke 
• Een vlucht uit het alledaagse
  
• De dood
  
• Liefde en liefdesverdriet

Onderwerpen in de Romantiek

De romantische kunstenaar

Tijdens de Romantiek vertrouwen kunstenaars niet langer op de ratio (verstand), maar juist op gevoel en intuïtie. Alles om te "ontsnappen" aan het alledaagse leven en de werkelijkheid.

Hoe de kunstenaar algemene gevoelens van angst en hoop uitbeelden staat centraal.  Zodat ze hun ervaringen met de "gewone mens" kunnen delen.

De kunstenaars gaan van objectiviteit (wat zie je echt?) naar subjectiviteit.

Objectief is een mening op feiten gericht en gebaseerd. Bv een lichaam of gezicht tekenen zoals hij echt is en niet mooier maken dan het is.

Subjectief houdt in dat iets vanuit persoonlijk oogpunt wordt beoordeeld of gezien. Het heeft betrekking op de eigen smaak of voorkeur. Bv een lichaam of gezicht mooier maken dan dat het in het echt is.

Voor 1800 werd het maken van kunst als ambacht gezien. a.d.h.v opdrachten maakte ze werk.

Na 1800 werd de kunstenaar autonoom. Ze zouden een uitzonderlijke gave bezitten. De wereld intens en vol emoties zien. 

Goethe: "Het genie moet zich niet storen aan voorbeelden of regels, niet de vleugels van anderen gebruiken, maar zelf vliegen."

De kunstenaar wordt een bohemien, een eigenzinnige artistiekeling, die zich niet houdt aan de burgerlijke leefstijl. 

Autonoom is de vrijheid om zelfstandig beslissingen te nemen.

Bohemien een onconventionele levensstijl

0

Natuur als bron van inspiratie

De schilderkunst verbeeld o.a. woeste, ongerepte natuur, als tegenhang van de vieze, volle, steden. 

Zoals te zien is in het volgende kunstwerk van Caspar David Friedrich.

In de natuur speelt het gevoel vaak een belangrijke rol, een rol die niet logisch te beredeneren valt. In de natuur wordt de mens vaak een nietig, onbeduidend wezen.

• Je kijkt mee over de schouder van een wandelaar die door een uitgestrekt berglandschap heeft gedoold. Hij staat op een rots waar hij uit kan kijken over de "zee" van wolken.
• Er ontstaat dieptewerking door dat de man en de rots bijna als een silhouet geschilderd zijn, voor een licht landschap.
• Daar draagt ook het atmosferisch perspectief aan bij. 

Silhouet is een visueel beeld van een ondoorzichtig object (persoon, voorwerp, gebouw, vogel, enz.), dat een goed contrast heeft met de achtergrond, en daardoor een duidelijke vorm, maar egaal van kleur is (in het algemeen zwart of grijs)

Atmosferisch perspectief : de kleuren en vormen in zijn de verte fletser, koeler en vager dan de vormen en kleuren van dichtbij.

Het object lijkt meer een te worden met de lucht, oftewel de atmosfeer. 

Bekijk de bron. In dit schilderij staat de verhouding tussen de wandelaar en de natuur centraal. Van een eenheid tussen wandelaar en natuur is geen sprake. Noem 2 aspecten waaruit dit blijkt.

Casper David Friedrich - Wandelaar boven de zee 

De wandelaar is realistisch en scherp geschilderd, de achtergrond is dromerig en vlekkerig.

De achtergrond is vol kleuren, terwijl de wandelaar in tegenlicht donker wordt weergegeven.

Gericault - Het vlot van de Medusa (1819)

Het vlot van de Medusa oogt als een realistisch tafereel.
Leg aan de hand van 3 aspecten uit waarom dit toch een romantisch schilderij genoemd kan worden

- Gevoelens en emoties spelen een belangrijke rol in het schilderij (gelaatsuitdrukking, sfeer) .

- Het contrast tussen de hulpeloze mens en de machtige natuur wordt uitvergroot.

- Het schilderij zit vol lugubere, ‘horrorachtige’ details.

Natuur als bron van inspiratie

Bij Géricault was de natuur nog een onderdeel van het gehele schilderij. Bij de schilder Turner werd de natuur hét onderwerp van het schilderij. Daarmee ging hij in tegen alle schilderkunstige tradities. Hoewel er op het volgende schilderij wel een schip staat afgebeeld, maar dit is zo klein dat het volledig wordt overweldigd door de natuur

Turner - Sneeuwstorm, stoomboot voor de havenmond (1842)

Vergelijk het schilderij van Turner met het schilderij van Géricault.
Je zou kunnen zeggen dat het schilderij van Turner nog romantischer is dan het schilderij van Géricault. Leg dit uit aan de hand van verschillen tussen beide schilderijen

-Turners schilderij draait om het gevoel dat de natuur oproept (emotie), bij Gericault verbeelden de mensen een (historisch) verhaal.

-Turners schilderij is bijna een abstracte uiting van de natuur (originaliteit) Gericaults schilderij is veel traditioneler (gedetailleerd en herkenbaar) geschilderd

Hoewel Napoleon er niet heldhaftig uitziet is hij de belangrijkste figuur op het schilderij.
Op welke manier heeft Gérôme dat benadrukt? Noem twee aspecten van de vormgeving.

Wat valt je op aan de houding van Napoleon? En waarom past deze keuze goed binnen de romantiek?

    Oriëntalisme 

Door de komst van de trein, de stoomschepen en het kolonialisme, kwamen verre exotische werelden ineens dichtbij.

Marie-Guillemine Benoist, Portrait of Madeleine (formerly known as Portrait of a Negress), 1800, oil on canvas, 81 x 65 cm

Met het maken van dit schilderij wordt er gebroken met de traditie om niet-Europeanen te verbeelden als exotische, losbandige  typetjes. 

Het is gemaakt ter gelegenheid van de afschaffing van de slavernij. in Frankrijk. 

Nu is staat het schilderij symbool voor vrouwenemancipatie en rechten voor donker getinte mensen.

Architectuur

Inspiratie uit vroeger tijden,  Opkomst Neo-stijlen

• Neo-Gotiek 
• Neo-classicisme
• Neo-renaissance
• Neo-romantiek

Kenmerken Neo-gotiek (vaak niet alle kenmerken van de Gotiek aanwezig in de Neo-gotiek en vooral in de latere tijd ook vermenging met bijvoorbeeld Jugendstil)

- omhoog strevend

- rondbogen, spitsbogen

- pinakels

- hogels, kruisbloemen

- nissen

- steunberen

- (natuur)stenen harnassen

- opengewerkte balustraden e.d.

- in Nederland een wat sobere vorm van de kenmerken

Kenmerken Neo-classicisme

Her interesse in de Grieken en Romeinen.

Toepassing van een timpaan of fronton. vrijstaande zuilen of pilasters, kapitelen en kroonlijsten.

Sterk benadrukte ingangspartijen in het midden van een symmetrische voorgevel.

Kenmerken Neo-renaissance

Men zich liet inspireren door de bouwkunst van de Gouden eeuw, de Hollandse renaissance.

trap- en topgevels, zuilen en deuromlijstingen in de vorm van poortjes, klassieke details zoals obelisken en diamantkoppen - soms van echt natuursteen, maar vaak ook in gips - en versieringen van hekken en muurankers. Gevelstenen en geveltableaus verwijzen veelal naar historische gebeurtenissen en personen.

Neo-romantiek

In deze stroming nam het fantasievolle, wonderlijke en idyllische de overhand

eclectisch

Wat wordt er binnen de bouwkunst verstaan met eclectisch?

   Exotisme / oriëntalisme 

Wat is typerend oosters (niet-Engels)?

-de smalle hoge toren (lijken op minaretten)

-de uivormige koepels/daken

-hoefijzerbogen

-kantachtige versiering

Eclectisch

Exotisch

- Middeleeuws lijkend sprookjeskasteel in moderne tijd gebouwd in opdracht van koning van Beieren. 

 

- Regering van Beieren noemt dit ‘lachwekkend nepkasteel’ een mislukking.

 

- Geïnspireerd op opera’s (over de Zwaanridder) van Wagner

- Inspiratiebron voor Walt Disneys Doornroosje kasteel.

Eduard Riedel: Neuschwanstein (1869-1886) Hohenschwangau, Duitsland

TekstCharles Barry en Augustus Welby Northmore Pugin: Parlamentsgebouwen (1839-52) Londen, England

 - Eenheid met Westminster Abbey verderop

 

- Overdadige ornamenten

- Symmetrisch silhouet met herhalende ornamenten

- Architect Pugin bestempeld het gebouw daarom als klassiek in middeleeuwse vermomming.

Welke neostijl herken je hier?

Lieven Rosseels: Kronenburgerpark (1880) Nijmegen

- Natuur in de stad, zoals hier het stadspark in Nijmegen.

- Engelse landschapsstijl. 

- Kronkelende paden, heuvelachtig, watervallen en ruïnes.

- Vaak hebben ze in zo'n park een folly (dwaas bouwsel)