Het Verlicht Absolutisme. Trachten het leiderschap te behouden ten tijde van de Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Het Verlicht Absolutisme

Trachten het leiderschap te behouden ten tijde van de Verlichting

Leerdoelen, je kunt...

• uitleggen hoe het bestuur van een verlichte vorst verschilde van het bestuur van een absoluut vorst, 
• beredeneren waarom een verlicht vorst niet alle verlichte idealen doorvoerde, 
• het verband tussen het ontstaan van een publieke opinie en politieke bewustwording van burgers verklaren 
• en waarom er verschillend werd omgegaan met de kritische mening van burgers in Frankrijk, de Nederlandse Republiek en Groot-Brittannië.

Wat weet je al over het bestuur van verlichte vorsten?

Het Ancien Régime

Het oude bestuurssysteem (vanaf de ME) in Europa waarbij de vorst absolute macht had en er geen sprake was van volksinvloed.

De eerste en tweede stand genoten privileges.

Verlicht absolutisme

Een poging om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven, waarbij de vorst toch absolute macht behield maar probeerde te regeren volgens verlichte idealen.

Lees de casus: welke verlichte ideeën voert Frederik van Pruisen in?

'Eerste dienaar van de staat'

Memo 4/5/6 VWO: De oprichting van een wetenschappelijke academie, het bevorderen van handel en nijverheid, een uitbreiding van het leger. Tot slot beschreef hij zijn inhuldiging als koning: zonder de zalving met heilige olie, die een koning mystieke krachten gaf, en andere ‘ceremoniën die zijn ingesteld  door onwetendheid en bijgeloof, en die door gewoonte in stand worden gehouden’ > einde 'droit divin'.

Verschillen in bestuur absolutisme 

en verlicht absolutisme

Het bestuur van een verlichte vorst verschilde van een absoluut vorst doordat er meer aandacht was voor de rechten en behoeften van het volk.

Geef een voorbeeld van een recht voor het volk en een voorbeeld van een behoefte van het volk waarin werd voorzien door de verlicht absoluut vorst.

Rechten: scholing/onderwijs; gelijke berechting van alle onderdanen.

Behoefte: vrijheid van religie; gelijkheid t.a.v. belasting > ook adel en/of geestelijkheid werden verplicht belasting te betalen.

Beperkte Verlichting

Ondanks verlichte idealen voerden verlichte vorsten niet altijd alle hervormingen door, bijvoorbeeld uit angst voor verlies van macht.

Noem een voorbeeld van een behoefte van de bevolking waarin niet werd voorzien door o.a. Frederik van Pruisen en Catharina de Grote.

Afschaffing van de horigheid.

Check: wat is horigheid ook alweer?

Waarom wordt het niet afgeschaft?

De verspreiding van Verlichte ideeën

Tijdschriften, koffiehuizen en genootschappen

Publieke Opinie

Het ontstaan van een publieke opinie leidde tot politieke bewustwording onder burgers, die meer invloed wilden op het bestuur.

Definitie publieke opinie Memo: Mening die door het grootste deel van het volk wordt gedeeld en die tot stand komt door een openbaar debat tussen burgers.

Waar wordt de publieke opinie vooral gevormd?

1. In de koffiehuizen op het platteland
2. In salons van de bourgeoisie
3. In de koffiehuizen in de stad
4. In de salons van de landadel

Omgaan met kritiek

Burgers werden zich steeds bewuster van hun politieke rechten en begonnen deze op te eisen van hun regering.

In Frankrijk, de Nederlandse Republiek en Groot-Brittannië werd verschillend omgegaan met de kritische mening van burgers, afhankelijk van de politieke situatie.

Regeringen reageren verschillend op publieke opinie, kritiek en verlichte ideeën 

Maak een overzichtstabel waarin je per land aangeeft hoe de regering omgaat met kritiek en politieke bewustwording van haar burgers.

Doe dit voor Frankrijk, Groot-Brittannië en de Republiek.

Maak onderscheidt tussen beleid, reactie, oorzaken beleid.

Regeringen reageren verschillend op publieke opinie, kritiek en verlichte ideeën 

	Frankrijk	Groot-Brittannië	Republiek
Beleid	Censuur = geen vrijheid van drukpers	Redelijke mate vrijheid van drukpers	Nog grotere mate van vrijheid van drukpers
Reactie	Opsporing: gevangenis of verbanning	Verbieden publicatie en/of straffen uitgever	Verbieden publicatie en/of straffen uitgever
Oorzaken beleid	Geen vrijheid van geloof Absoluut vorst	Redelijke mate van geloofsvrijheid Inspraak burgers	Grote mate van geloofsvrijheid Inspraak burgers

Quiz/ leerdoelencheck

Een korte quiz over het ontstaan van een publieke opinie en de politieke bewustwording van burgers.

Het bestuur van een verlicht vorst verschilde van die van een absoluut vorst omdat hij/zij

1. de standen afschafte
2. de standen niet afschafte

'Eerste dienaar van de staat'

Wordt gezien als een van de belangrijkste Verlichte vorsten. 

Paste censuur toe.

Waar werd dit afgeschaft?

1. Pruisen
2. Rusland
3. Frankrijk
4. Oostenrijk

Waarom werd lijfeigenschap en/of horigheid niet overal afgeschaft?

De ontwikkeling van een publieke opinie en politieke bewustwording van burgers gingen hand in hand omdat

1. er een strenge censuur was
2. er steeds meer plekken kwamen om ideeën uit te wisselen
3. er steeds meer burgers waren
4. er steeds meer Verlichte ideeën kwamen

In de Republiek was er, in tegenstelling tot Frankrijk, een grote mate van vrijheid van drukpers omdat

1. Er geen absoluut vorst was
2. De steden het landelijk beleid bepaalden
3. Omdat steden en provincies hun eigen beleid bepaalden
4. Omdat burgers toestemming gaven

Verlicht absolutisme kun je definiëren als

1. Een absoluut vorst die het algemeen belang dient
2. Een absoluut vorst die rekening houdt met de eerste en tweede stand
3. Een absoluut vorst met het droit divin: verlichting door god
4. Een absoluut vorst die hoogste rechter is

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.

Huiswerk

Maak opdrachten 3 t/m 6 van 8.2

Lees 8.3